Gelezen!
Nieuwsoverzicht van ma 1 julii t/m zo 7 juli 2024
Rutte in afscheidstoespraak: ‘Let een beetje op elkaar’
In een onverwachte afscheidstoespraak brak Rutte een lans voor ‘superslimme ambtenaren’, ‘onafhankelijke rechters’ en de ‘vrije en kritische pers’. Volgens Rutte is ‘onze democratie sterk’ en hij herhaalde dat Nederland een ‘gaaf land’ is. Dat heb ik misschien een of twee keer te vaak gezegd, maar dat is omdat ik het meen uit de grond van mijn hart’.
Hij nam afscheid vanuit wat de afgelopen 14 jaar zijn vast werkplek was: het Torentje aan het Binnenhof in Den Haag. Hij sloot zijn toespraak af met de woorden: ‘Let een beetje op elkaar, ik reken op u.’
De man die volgens Rutte-kenners wars is van toespraken en recepties is daarmee de eerste premier die bij zijn eigen afscheid een rechtstreeks uitgezonden tv-toespraak vanuit het Torentje geeft. Hij gaf zo’n toespraak twee keer eerder, in 2020 tijdens de coronacrisis. Dat was de eerste keer sinds PvdA-premier Joop den Uyl, in de oliecrisis van de jaren zeventig.
Hij benadrukte het belang van samenwerking tussen verschillende politieke partijen, werkgevers en werknemers. Rutte stond stil bij de MH17-aanslag: ‘Voor mij persoonlijk misschien wel de meest ingrijpende en meest emotionele gebeurtenis uit mijn premierschap. Het heeft mijn kijk op de wereld verandert. Nederland kan niet alleen staan als land in een wereld vol onrust en dreiging’, aldus de premier.
Hij noemde de toeslagenaffaire en de schade aan de woningen in Groningen als voorbeelden van wat er ‘onder mijn verantwoordelijkheid’ is misgegaan. ‘En dat trek ik me persoonlijk aan. Zo veel onrecht en verdriet kruipen onder je huid.’
Rutte zei weinig over het nieuwe kabinet. Toch klonk de speech indirect wel als een commentaar. Zo noemde hij het maken van excuses voor de rol van Nederland in de slavernij en bij de Holocaust ‘eervol’ en hoogtepunten van zijn premierschap. De PVV wil die excuses voor het slavernijverleden het liefst intrekken. Dinsdag overhandigde Rutte symbolisch de sleutels van het Torentje aan Dick Schoof, die daarvoor door de Koning beëdigd was als de nieuwe premier van Nederland. (FD)
…………………………………………….
Radicaal rechts wint eerste ronde in Frankrijk, fikse dreun voor Macron.
De partij heeft na de eerste ronde 34% van de stemmen. De linkse alliantie Nouveau Front Populaire volgt als tweede met 38,1% van de stemmen. Het kamp Macron krijgt een harde dreun en eindigt voorlopig als derde met 20,3%. Dit komt in grote lijnen overeen met de verwachtingen.
Het zijn uitzonderlijk spannende verkiezingen voor Frankrijk. Niet eerder kwam het Rassemblement National, dat in Frankrijk doorgaans als radicaal-rechts wordt gezien zo dicht bij de macht. De opkomst was ongekend hoog: de peilingbureaus schatten dat tussen de 65,5 en 69,7% van de stemgerechtigden naar de stembus is gegaan, de hoogste score sinds 1986. Bij de vorige parlementsverkiezingen was dat percentage met 47,7% nog historisch laag. Vanwege de kiesdrempel (die varieert al naar gelang de opkomstpercentages) gaat de tweede ronde doorgaans in de meeste gevallen tussen 2 kandidaten. Deze keer is dat anders: naar schatting hebben in ongeveer 300 districten tenminste 3 kandidaten de tweede ronde gehaald.
In een poging om RN de pas af te snijden heeft zowel het linkse NFP als Ensemble van Macron verklaard dat ze hun kandidaat zullen terugtrekken in districten waar RN als grootste uit de bus is gekomen en hun eigen kandidaat als derde. Hierdoor zouden in de tweede ronde zoveel mogelijk stemmen terecht moeten komen bij de grootste kanshebber per kiesdistrict om RN te verslaan (VK)
…………………………………………………………………..
Druk op Biden om af te haken loopt op.
Volgens The New York Times moet Biden zich terugtrekken uit de race om het presidentschap. Ook donateurs roeren zich. Volgens een artikel van de opinieredactie kan Biden op dit moment niets beters doen voor het land dan zich terugtrekken.
Aanleiding voor de oproep is Bidens desastreuze optreden tijdens het verkiezingsdebat met Donald Trump (78). Volgens de krant leek Biden ‘een schaduw’ van wie hij was. ‘Vaak worstelde hij om zijn zin af te maken’.
Volgens de opinieredactie staat er te veel op het spel ‘om simpelweg te hopen dat Amerikanen zijn leeftijd en zwakte zullen negeren’. Ook Bidens campagnewoordvoerder Tyler en Kamala Harris erkende publiekelijk dat Bidens optreden pover was, maar bleven zijn kandidatuur steunen. Net als andere Democratisch prominenten als Nancy Pelosi en Hillary Clinton. Deze steunbetuigingen hebben de paniek in de partij echter niet weggenomen. De paniek nam volgens ingewijden eerder toe, omdat de partijtop de gevolgen van Bidens zwakke optreden lijkt te bagatelliseren.
Sommige donateurs van de partij zeiden de laatste dagen hun donaties te pauzeren of zinden op een publieke campagne om Biden te overtuigen zijn kandidatuur op te geven. Anderen probeerden wanhopig zijn vrouw Jill te bereiken of gingen na of Biden tegen zijn zin kan worden vervangen. (NRC)
…………………………………………………..
Kabinet heeft de meeste Kamerzetels in 22 jaar tijd.
Dinsdag is het nieuwe kabinet onder leiding van Dick Schoof beëdigd en verscheen het volgens traditie met koning Willem Alexander op het bordes van Paleis Huis ten Bosch. De 4 coalitiepartijen bezetten 59% van de 150 zetels in de Tweede Kamer. Sinds 2002 was dit aandeel niet meer zo groot.
Het aankomende kabinet-Schoof kan rekenen op de steun van de meerderheid in de Tweede Kamer. PVV, VVD, NSC en BBB hebben samen 88 van de 150 zetels. Wel hebben deze partijen met samen 30 zetels een minderheid in de Eerste Kamer, die 75 zetels telt.
In het nieuwe kabinet Schoof is van alle ministers 44% vrouw. Dat is bovengemiddeld, maar geen record. Dat komt op het conto van het kabinet Rutte IV, waarvan bij de start de helft van de ministers ‘vrouw’ was.
Mark Rutte bekleedde 5010 dagen lang de functie van minister-president. Daarmee is hij de langstzittende regeringsleider van Nederland. Een ander record op Ruttes naam is dat zijn 4 kabinetten opgeteld met 23% bijna een kwart van de tijd demissionair waren.
…………………………………………………
Hooggerechtshof VS verklaart Trump niet onschendbaar maar tijdwinst is geboekt.
Amerikaanse presidenten zijn gedeeltelijk immuun, maar niet onschendbaar voor vervolging. Dat heeft het Hooggerechtshof bepaald. De strafzaak tegen Trump wegens verkiezingsinmenging kan doorgaan. Maar dat lijkt voor de verkiezingen niet meer te lukken.
Op de allerlaatste dag van de zittingstermijn van het Amerikaanse Hooggerechtshof is hij er dan eindelijk: de uitspraak die iedereen zag aankomen. Nee, bepaalt het Hof, presidenten genieten géén volledige onschendbaarheid. Ook Trump niet. Daarmee kan de strafzaak tegen hem doorgaan. Maar het nieuws is voor hem zo slecht nog niet.
De opperrechters onderscheiden verschillende categorieën van presidentieel optreden. Voor officiële taken geldt wel onschendbaarheid. Het is zeer de vraag of de feiten die Trump ten laste worden gelegd – samenzwering en zijn rol bij de bestorming van het Capitool – daaronder vallen. Daarover nam het hof géén beslissing. De strafrechter moet die afweging maken. Dat kan weken of maanden duren. Te lang, vermoedelijk, om het proces voor de verkiezingen te laten doorgaan.
Trump jubelde ‘grote overwinning voor de grondwet en democratie!’ Hoewel hij geen immuniteit verwerft is uitstel hem veel waard. Zijn einddoel: de verkiezingen winnen en dan zelf alsnog zijn vervolging laten staken. Republikeinen reageren verheugd, democraten zijn ontzet. Volgens een woordvoerder van Biden voorzien de rechters Trump van ‘de sleutels tot een dictatorschap’. De 3 progressieve opperrechters keerden zich tegen de 6 conservatieven. Zij menen, net als lagere rechtbanken dat presidenten geen bijzondere voorwaarden genieten. ‘De president is nu een koning boven de wet’, schreef opperrechter Sonia Sotomayor. (VK)
………………………………………………
Kiev wil fiat om bommen te weren.
Moskou blijft Oekraine aanvallen met geleide bommen. Kiev heeft westerse wapens om dat tegen te gaan, maar mag ze niet inzetten.
Na opnieuw een bloedige week van Russische aanvallen en deels verwoeste Oekraiense dorpen en steden groeit de frustratie in Kiev. Oekraine mag de westerse middelen niet gebruiken van zijn westerse bondgenoten; dat zou volgens de NAVO-partners de kans op escalatie van de oorlog vergroten.
Dus vroeg Zelensky opnieuw toestemming om militaire vliegvelden in het zuiden van Rusland met westerse wapens te mogen aanvallen. Rusland heeft alleen al de afgelopen week 800(!) geleide bommen afgeworpen op Oekraiense steden en gemeenschapen – en de krijgsmacht en de bevolking kunnen alleen maar toekijken.
‘Oekraine heeft de middelen nodig om de dragers van deze bommen met name Russische vliegtuigen, te vernietigen op de plaatsen waar zij gestationeerd zijn’, aldus Zelensky. ‘Die stap is essentieel’.
De glijbommen komen uit de oude Sovjettijd en zijn verwoestend en veel goedkoper dan de ballistische raketten en kruisvluchtwapens die wel een groter bereik hebben. Ze zijn uiterst effectief: de bommen worden van grote afstand losgelaten door vliegtuigen vanuit het Russische luchtruim, buiten het bereik van de Oekraiens luchtafweer.
Doordat ze worden losgelaten vanuit toestellen die met grote snelheid en op grote hoogte vliegen - 12 tot 14 kilometer – ‘zweven’ deze bommen in een lange glijvlucht over afstanden tot ver over de 10 kilometer richting doelen in Oekraine. Vanwege hun springlading tot zelfs 1.400 kilo aan explosieven hebben de bommen een verwoestende werking op verdedigingslinies, dorpen, steden en elektriciteit centrales. In de Donbas worden zo Oekraiense verdedigingslinies met brute kracht vernietigd. (NRC)
…………………………………………………..
Le Pen: ook regeren zonder absolute meerderheid.
Ook als haar partij zondag niet de meerderheid haalt wil ze een regering vormen. Dat zei Le Pen als reactie op de suggestie dat haar partij RN bang is om regeringsverantwoordelijkheid ten nemen.
Dat is ridicuul zegt Le Pen. ‘Wij willen regeren, laat me heel duidelijk zijn. Stel dat wij uitkomen op 270 zetels en we hebben er nog 19 nodig dan benaderen we anderen en vragen: zijn jullie er klaar voor om met ons mee te doen in een meerderheid voor nieuwe politiek’. Eerder had RN-partijvoorzitter Bardella gezegd dat hij alleen een regering wil formeren bij een absolute meerderheid. Het parlement telt 577 zetels: met 289 is er een meerderheid. (FD)
…………………………………………………….
Legerleiding Israël twijfelt aan de wens om Hamas te verslaan.
De Israëlische legerleiding wil een staakt-het-vuren, zelfs als Hamas hierdoor aan de macht komt, schrijft The New York Times op basis van anonieme bronnen binnen de krijgsmacht. Het zou erop wijzen dat binnen het Israëlische leger openlijk wordt getwijfeld aan de wens Hamas definitief te verslaan.
Het standpunt vergroot de kloof met Netanyahu, die vasthoudt aan volledige vernietiging van Hamas. Ook kan een staakt-het-vuren de doodsteek betekenen voor zijn rechts-nationalistische coalitie: leden daarvan hebben gedreigd op te stappen.
Netanyahu liet meteen weten dat van een staakt-het-vuren geen sprake is zolang Hamas aan de macht is in Gaza. ‘Ik weet niet wie de anonieme bronnen zijn, maar ik maak hier klip-en-klaar duidelijk: dat zal niet gebeuren’, zo luidt de verklaring. ‘We beëindigen de oorlog alleen als we alle doelen hebben bereikt inclusief de vernietiging van Hamas en de vrijlating van alle gijzelaars’. (VK)
…………………………………………………………….
Tolerantie voor toerist slinkt verder.
‘Dit circus was vroeger mijn thuis’ kalkte een inwoonster van Malaga dit weekend op een kartonnen protestbordje. Daaronder de noodkreet: ‘stop toeristificatie.’ Duizenden mensen gingen de straat op in de Zuid Spaanse stad die jaarlijks wordt bezocht door grote aantallen toeristen. Eerder waren er bewonersprotesten op Mallorca, Ibiza, Lanzarote en in Barcelona. In die laatste stad wil het gemeentebestuur vanaf 2028 woningverhuur aan toeristen verbieden om de stad terug te geven aan de bewoners.
Volgens Jan van de Borg, hoogleraar economie en toerisme wegen beleidsmakers bewonersbelangen onvoldoende mee. ‘Ik vind het voorspelbaar dat dit gebeurt. Dat het protest groeit, is logisch omdat de toerismevraag blijft toenemen en het aanbod nauwelijks groeit.’ Er zijn wel enkele landen die zich als toeristische bestemming snel ontwikkelen, neem Albanië en bijvoorbeeld Vietnam, maar dat legt onvoldoende gewicht in de schaal. ‘Eilanden zoals Mallorca, Lanzarote en Ibiza zijn eerder de dupe van overtoerisme omdat ze een kwetsbaar sociaaleconomisch systeem hebben. Ze hebben geen uitlaatkleppen. Er is geen periferie waar je kunt gaan wonen of waar hotels kunnen worden gebouwd. Je bent op het eiland, of niet.’
‘De tolerantie voor toeristen neemt verder af en dat merk je ook als toerist. Er werden toeristische bussen in Barcelona bekogeld met stenen. In Venetië braken gevechten uit tussen bewoners en toeristen om op de busboot te komen. Als je toerisme niet managet dan verplettert het de publieke goederen waar toeristen voor komen, zoals het strand, de bergen en de pleinen. Toerisme moet je beheersen. De maximale capaciteit van een stad of gebied berekenen aan de hand van wat draaglijk is voor bewoners. In Venetië moet een kaartje worden gekocht voor de drukste dagen’, aldus Jan van de Borg, hoogleraar economie en toerisme aan de Universiteit van Leuven. (NRC)
…………………………………………………….
Energiesteun verlaagde ongelijkheid inkomens.
Inkomensverschillen vielen in 2022 iets lager uit dan een jaar eerder. Dat schrijft het CBS toe aan de energietoeslag die huishoudens met lage inkomens ontvingen. Internationaal behoort Nederland tot de landen met de kleinste inkomensongelijkheid in Europa, waar de verschillen weer kleiner zijn vergeleken met elders in de wereld. Binnen Nederland is de inkomensongelijkheid het grootst in rijke gemeenten zoals Bloemendaal, Laren, Blaricum en Wassenaar. Maar ook studentensteden onderscheiden zich in grote inkomensongelijkheid vanwege lage inkomens onder studenten.
In Europa is de ongelijkheid in Slowakije, Slovenië en Tsjechië kleiner dan in Nederland. Die landen kennen een verhoudingsgewijs grote herverdeling van inkomens. Dat staat in contrast tot andere Oost-Europese landen, waaronder Bulgarije, Letland en Litouwen.
Elders in de wereld is de ongelijkheid tussen inkomens veelal een stuk groter. Daar is vaak sprake van minder herverdeling van inkomens met behulp van belastingheffingen. Uit belastingen worden onder meer werkloosheidsuitkeringen en pensioen betaald. (FD)
………………………………………………….
Aantal miljonairshuishoudens loopt snel op.
Begin 2022 hadden 403.000 huishoudens een miljoen euro of meer aan bezit, 5% van het totaal. Een jaar eerder waren dat er ruim 87 duizend minder. De hoogste inkomens bezitten een derde van het totale vermogen, meldt het CBS dat zich baseert op gegevens van de fiscus.
De meeste miljonairs danken dat predicaat aan het bezit van een huis dat flink in waarde steeg. Een groot aantal huishoudens passeerde daardoor de grens van net-geen miljonair naar net-wel miljonair. Van de miljonairs had tweederde een vermogen van tussen de 1 en 2 miljoen euro. Een kwart had tussen de 2 en 5 miljoen euro aan bezit en 2% had een vermogen van 10 miljoen of meer.
De hoogste vermogens zitten bij de 65-plussers. Zij hebben vaak een eigen woning waar niet of nauwelijks een hypotheekschuld op rust. De 65-plus-huishoudens hadden in doorsnee 246 duizend euro aan vermogen. Slechts 3% had een negatief vermogen: meer schulden dan bezittingen. Bij jongeren tot 45 jaar was dat 45 procent. (VK)
…………………………………………………
Weer zijn de Gazanen op de vlucht.
Netanyahu blijft volhouden dat Hamas eerst moet worden vernietigd, ook al dringt het Israëlische leger inmiddels aan op een bestand. Daardoor laaien er steeds weer gevechten op, waarvan Gazaanse burgers de dupe worden.
Duizenden Gazanen zijn na een evacuatiebevel voor de zoveelste keer gedwongen met hun gezinnen en schaarse overgebleven bezittingen op zoek te gaan naar nieuwe gebieden waar ze – als het meezit – iets meer veiligheid kunnen verwachten. En zo vulden de wegen vanuit Khan Younis en Rafah zich opnieuw.
Bij een Israëlische aanval kwamen intussen volgens de Palestijnse autoriteiten twaalf mensen om in de plaats Deir al-Balah. Die aanval zou hebben plaatsgevonden in een gebied dat als veilig was aangemerkt.
Hoewel de Israëlische regering onderstreept dat de intensiteit van de gevechten is afgenomen hetgeen inderdaad blijkt uit het minder snel stijgende Palestijnse dodental dat nu op circa 38.000 staat- blijven de gevechten door het uitblijven van een bestand tussen beide zijden steeds weer opflakkeren. Zo is het conflict in een vicieuze cirkel terechtgekomen, waarbij humanitaire hulp slechts op beperkte schaal mogelijk is en het lijden van de bijna twee miljoen ontheemde Gazanen onverminderd voortduurt. (NRC)
……………………………………………….
Premier en coalitie beschadigd in eerste debat.
+ Het eerste grote debat van Dick Schoof ontaardde in chaos.
+ De nieuwe minister-president stond de hele dag onder druk.
+ Naast een kritische oppositie viel ook PVV-leider Wilders hem aan.
Het eerste debat ontaardde in chaos en crisissfeer. De directe aanleiding was een bericht op X over het dragen van een hoofddoek door moslima’s dat PVV-minister Agema verzond tijdens het debat. Na een ingelaste schorsing werd in de wandelgangen gesproken over ‘LPF’-achtige toestanden’ met ruziënde coalitiepartijen en PVV-leider Wilders die zijn eigen premier hard aanviel.
De politiek onervaren Schoof moest in het debat over de regeringsverklaring laten zien dat hij de coalitie bij elkaar kan houden én boven de partijen uit kan stijgen. Daar kwam weinig van terecht. In plaats daarvan ondermijnde met name de PVV zijn gezag. NSC en VVD kwamen hem nauwelijks te hulp.
Schoof stond de hele dag onder zware druk. Oppositiepartijen eisten een hard oordeel van de premier over PVV-bewindslieden in het kabinet die in het verleden over ‘omvolking’ spraken of zoals Agema, direct na hun beëdiging (!) kritiek hadden op de hoofddoek. Schoof antwoordde dat hij er wil zijn voor alle geloven of gezindten met of zonder hoofddoek en verwees naar de verklaring die alle bewindslieden hebben ondertekend. ‘Nu al gezakt voor de eerste test’, vond Jetten.
Wilders eiste juist een felle verdediging van deze ministers en noemde het optreden van Schoof ‘slappe hap’. Hij had volgens Wilders direct fel in de bres moeten springen voor de ministers Faber en Klever en zeggen dat zij géén racisten zijn. ‘Ik verwacht dat u meteen fel reageert.’ Schoof zei dat hij ‘zijn eigen woorden kiest’ en over zijn eigen toon gaat. Maar hij herhaalde wel de woorden van de PVV-leider ‘er zitten geen racisten in mijn kabinet’, waarop Jette concludeerde dat Schoof was ‘vernederd’. ‘De leider van de grootste coalitiepartij zei tegen u ‘spring’, en u zei ‘hoe hoog?’
Terwijl Schoof die aanvallen pareerde stuurde Agema haar bericht op X. Zij toonde een screenshot van Halsema van vandaag dat moslima’s in vrijheid een hoofddoek moeten kunnen dragen met daarnaast een oud interview waarin Halsema zegt ‘moeite te hebben met een hoofddoek’. Daarmee brak de PVV-vicepremier de eenheid van kabinetsbeleid. Na een schorsing met crisisoverleg tussen Agema en Schoof beloofde de premier dat zijn ministers niet meer twitteren tijdens de debatten. De tweet werd echter niet teruggetrokken en volgens de oppositie is dat het teken dat Schoof zijn ploeg niet onder controle heeft. Yesilgöz verweet Wilders zijn vicepremier te hebben aangezet tot de tweet. Wilders begon daarop – niet voor het eerst in het debat – te roepen vanuit de bankjes, iets wat in principe niet is toegestaan in de Kamer. Even later sprak hij alsnog in de interruptiemicrofoon en noemde hij de uitspraken van haar ‘een valse, vuile beschuldiging’. Aan het einde van de avond probeerde de coalitie alsnog Schoof in bescherming te nemen. Yesilgöz sprak ‘diep respect’ uit voor de ‘beheerste wijze’ waarop Schoof op alle aanvallen reageerde. ‘Knap dat u er nog staat’, zei Wilders. ‘Als u deze 2 dagen overleeft, overwint u alles.’
In de zomer moet Schoof met zijn ministersploeg een regeerprogramma schrijven. Pas in september verschijnt hij opnieuw in de Kamer. (FD)
…………………………………………………..
Radicaal-rechts als regeringspartij is binnen Europa redelijk gemeengoed.
Nederland is het vijftiende Europese land waar een radicaal-rechtse partij regeert of een kabinet steunt. Vooral in Oost-Europa en Scandinavië hebben landen ervaring met kabinetten met rechts-radicale partijen. In Zuidwest-Europa hebben radicaal-rechtse partijen nog geen voet aan de grond, zo blijkt uit een overzicht van ‘PopuList’, een samenwerkingsverband van 7 Europese universiteiten. In landen als Frankrijk, Duitsland en het VK is er onder kiezers weliswaar steun voor radicaal-rechtse partijen maar heeft het kiessysteem een remmende werking op regeringsdeelname. In het VK bijvoorbeeld werd Farages partij Reform UK ondanks een groot aantal stemmen slechts in 4 districten de grootste. Dat was onvoldoende om de overwinning van Labour van donderdag te blokkeren.
‘PopuList’ maakt een onderscheid tussen radicaal-rechtse en rechts-populistische partijen. De eerste willen dat het land uitsluitend wordt bewoond door de ‘eigen bevolking’. Mensen van buitenaf vormen een fundamentele bedreiging.
Populistische partijen delen de samenleving op in ‘het gewone volk’ en ‘de corrupte elite’. De politiek moet uiting geven aan de wil van het volk.
Radicaal-rechtse partijen zijn in diverse landen weer uit de regering verdwenen, zoals in Polen en Oostenrijk. Naast Nederland zijn er 5 landen waar radicaal-rechtse partijen momenteel in de regering zitten: Hongarije, Finland, Slowakije, Kroatië en Italië. Er zijn 4 landen waar populistisch-rechtse partijen zitting hebben (of hebben gehad) in de regering. (VK)
……………………………………………………………..
Nu mag Labour het gaan proberen.
De nieuwe Britse premier Keir Starmer en zijn Labour kunnen gaan regeren met een ruime meerderheid. Maar de krappe begroting geeft ze weinig speelruimte. En de loyaliteit van de kiezer is bepaald niet gegarandeerd.
En nu leveren. Met argusogen gaan veel Britten hun nieuwbakken premier Keir Starmer en zijn regering volgen. Lukt het hun wel om het Verenigd Koninkrijk weer op orde te krijgen? Labour won donderdag twee derde van de zetels, een overtuigende meerderheid in het Lagerhuis. De Conservatieve Partij behaalde juist het slechtste resultaat ooit. En dus is de Britse politiek onverbiddelijk. Vrijdagmorgen verlieten Sunak en zijn vrouw Downing Street. Nog geen twee uur later stapte de familie Starmer er naar binnen.
Starmer leek zich bewust van het scherpe contrast tussen zijn comfortabele politieke werkelijkheid en de wereld daarbuiten. In de Londense politieke biotoop krijgt hij de komende maanden volop de ruimte om wetgeving door te voeren. Maar intussen stemde twee derde van de kiezers níét op zijn partij. Nooit was de verhouding tussen het stemaandeel en het aantal zetels van een partij zo scheef als bij Labour nu.
Hoe dit kan? Door het Britse districtenstelsel waarin politieke partijen in elk kiesdistrict apart om het grootste aantal stemmen strijden, zit er vaak een flink verschil tussen het percentage van de stemmen en het uiteindelijke aantal zetels voor een partij.
De opkomst was laag (60%) en de verdeeldheid relatief groot. De liberaal-Democraten, de radicaal-rechtse partij ReformUK en de Groenen behaalden samen een derde van de stemmen. Het stemaandeel van Labour lag met 33,7% van de stemmen maar iets hoger dan vierenhalf jaar geleden toen de partij 32,1% van de stemmen kreeg. Kiezers veranderen nu gemakkelijk van partij. Bij de laatste Lagerhuisverkiezingen in 2019 behaalde Labour nog de slechtste uitslag in decennia en wonnen de Conservatieven juist een grote meerderheid. En ook al is Reform nu een nieuwe partij in het Lagerhuis, het is niet voor het eerst dat Farage een flink percentage stemmen haalt. In 2015 stemde 12,6% van de Britten voor zijn euro sceptische partij die in 2017 weer wegzakte tot onder de 2%.
Labour mag dan nu de kans hebben gekregen om het land in orde te gaan maken, de uitslag van donderdag laat ook zien dat het vertrouwen van zeer voorwaardelijke aard is. (NRC)
In een onverwachte afscheidstoespraak brak Rutte een lans voor ‘superslimme ambtenaren’, ‘onafhankelijke rechters’ en de ‘vrije en kritische pers’. Volgens Rutte is ‘onze democratie sterk’ en hij herhaalde dat Nederland een ‘gaaf land’ is. Dat heb ik misschien een of twee keer te vaak gezegd, maar dat is omdat ik het meen uit de grond van mijn hart’.
Hij nam afscheid vanuit wat de afgelopen 14 jaar zijn vast werkplek was: het Torentje aan het Binnenhof in Den Haag. Hij sloot zijn toespraak af met de woorden: ‘Let een beetje op elkaar, ik reken op u.’
De man die volgens Rutte-kenners wars is van toespraken en recepties is daarmee de eerste premier die bij zijn eigen afscheid een rechtstreeks uitgezonden tv-toespraak vanuit het Torentje geeft. Hij gaf zo’n toespraak twee keer eerder, in 2020 tijdens de coronacrisis. Dat was de eerste keer sinds PvdA-premier Joop den Uyl, in de oliecrisis van de jaren zeventig.
Hij benadrukte het belang van samenwerking tussen verschillende politieke partijen, werkgevers en werknemers. Rutte stond stil bij de MH17-aanslag: ‘Voor mij persoonlijk misschien wel de meest ingrijpende en meest emotionele gebeurtenis uit mijn premierschap. Het heeft mijn kijk op de wereld verandert. Nederland kan niet alleen staan als land in een wereld vol onrust en dreiging’, aldus de premier.
Hij noemde de toeslagenaffaire en de schade aan de woningen in Groningen als voorbeelden van wat er ‘onder mijn verantwoordelijkheid’ is misgegaan. ‘En dat trek ik me persoonlijk aan. Zo veel onrecht en verdriet kruipen onder je huid.’
Rutte zei weinig over het nieuwe kabinet. Toch klonk de speech indirect wel als een commentaar. Zo noemde hij het maken van excuses voor de rol van Nederland in de slavernij en bij de Holocaust ‘eervol’ en hoogtepunten van zijn premierschap. De PVV wil die excuses voor het slavernijverleden het liefst intrekken. Dinsdag overhandigde Rutte symbolisch de sleutels van het Torentje aan Dick Schoof, die daarvoor door de Koning beëdigd was als de nieuwe premier van Nederland. (FD)
…………………………………………….
Radicaal rechts wint eerste ronde in Frankrijk, fikse dreun voor Macron.
De partij heeft na de eerste ronde 34% van de stemmen. De linkse alliantie Nouveau Front Populaire volgt als tweede met 38,1% van de stemmen. Het kamp Macron krijgt een harde dreun en eindigt voorlopig als derde met 20,3%. Dit komt in grote lijnen overeen met de verwachtingen.
Het zijn uitzonderlijk spannende verkiezingen voor Frankrijk. Niet eerder kwam het Rassemblement National, dat in Frankrijk doorgaans als radicaal-rechts wordt gezien zo dicht bij de macht. De opkomst was ongekend hoog: de peilingbureaus schatten dat tussen de 65,5 en 69,7% van de stemgerechtigden naar de stembus is gegaan, de hoogste score sinds 1986. Bij de vorige parlementsverkiezingen was dat percentage met 47,7% nog historisch laag. Vanwege de kiesdrempel (die varieert al naar gelang de opkomstpercentages) gaat de tweede ronde doorgaans in de meeste gevallen tussen 2 kandidaten. Deze keer is dat anders: naar schatting hebben in ongeveer 300 districten tenminste 3 kandidaten de tweede ronde gehaald.
In een poging om RN de pas af te snijden heeft zowel het linkse NFP als Ensemble van Macron verklaard dat ze hun kandidaat zullen terugtrekken in districten waar RN als grootste uit de bus is gekomen en hun eigen kandidaat als derde. Hierdoor zouden in de tweede ronde zoveel mogelijk stemmen terecht moeten komen bij de grootste kanshebber per kiesdistrict om RN te verslaan (VK)
…………………………………………………………………..
Druk op Biden om af te haken loopt op.
Volgens The New York Times moet Biden zich terugtrekken uit de race om het presidentschap. Ook donateurs roeren zich. Volgens een artikel van de opinieredactie kan Biden op dit moment niets beters doen voor het land dan zich terugtrekken.
Aanleiding voor de oproep is Bidens desastreuze optreden tijdens het verkiezingsdebat met Donald Trump (78). Volgens de krant leek Biden ‘een schaduw’ van wie hij was. ‘Vaak worstelde hij om zijn zin af te maken’.
Volgens de opinieredactie staat er te veel op het spel ‘om simpelweg te hopen dat Amerikanen zijn leeftijd en zwakte zullen negeren’. Ook Bidens campagnewoordvoerder Tyler en Kamala Harris erkende publiekelijk dat Bidens optreden pover was, maar bleven zijn kandidatuur steunen. Net als andere Democratisch prominenten als Nancy Pelosi en Hillary Clinton. Deze steunbetuigingen hebben de paniek in de partij echter niet weggenomen. De paniek nam volgens ingewijden eerder toe, omdat de partijtop de gevolgen van Bidens zwakke optreden lijkt te bagatelliseren.
Sommige donateurs van de partij zeiden de laatste dagen hun donaties te pauzeren of zinden op een publieke campagne om Biden te overtuigen zijn kandidatuur op te geven. Anderen probeerden wanhopig zijn vrouw Jill te bereiken of gingen na of Biden tegen zijn zin kan worden vervangen. (NRC)
…………………………………………………..
Kabinet heeft de meeste Kamerzetels in 22 jaar tijd.
Dinsdag is het nieuwe kabinet onder leiding van Dick Schoof beëdigd en verscheen het volgens traditie met koning Willem Alexander op het bordes van Paleis Huis ten Bosch. De 4 coalitiepartijen bezetten 59% van de 150 zetels in de Tweede Kamer. Sinds 2002 was dit aandeel niet meer zo groot.
Het aankomende kabinet-Schoof kan rekenen op de steun van de meerderheid in de Tweede Kamer. PVV, VVD, NSC en BBB hebben samen 88 van de 150 zetels. Wel hebben deze partijen met samen 30 zetels een minderheid in de Eerste Kamer, die 75 zetels telt.
In het nieuwe kabinet Schoof is van alle ministers 44% vrouw. Dat is bovengemiddeld, maar geen record. Dat komt op het conto van het kabinet Rutte IV, waarvan bij de start de helft van de ministers ‘vrouw’ was.
Mark Rutte bekleedde 5010 dagen lang de functie van minister-president. Daarmee is hij de langstzittende regeringsleider van Nederland. Een ander record op Ruttes naam is dat zijn 4 kabinetten opgeteld met 23% bijna een kwart van de tijd demissionair waren.
…………………………………………………
Hooggerechtshof VS verklaart Trump niet onschendbaar maar tijdwinst is geboekt.
Amerikaanse presidenten zijn gedeeltelijk immuun, maar niet onschendbaar voor vervolging. Dat heeft het Hooggerechtshof bepaald. De strafzaak tegen Trump wegens verkiezingsinmenging kan doorgaan. Maar dat lijkt voor de verkiezingen niet meer te lukken.
Op de allerlaatste dag van de zittingstermijn van het Amerikaanse Hooggerechtshof is hij er dan eindelijk: de uitspraak die iedereen zag aankomen. Nee, bepaalt het Hof, presidenten genieten géén volledige onschendbaarheid. Ook Trump niet. Daarmee kan de strafzaak tegen hem doorgaan. Maar het nieuws is voor hem zo slecht nog niet.
De opperrechters onderscheiden verschillende categorieën van presidentieel optreden. Voor officiële taken geldt wel onschendbaarheid. Het is zeer de vraag of de feiten die Trump ten laste worden gelegd – samenzwering en zijn rol bij de bestorming van het Capitool – daaronder vallen. Daarover nam het hof géén beslissing. De strafrechter moet die afweging maken. Dat kan weken of maanden duren. Te lang, vermoedelijk, om het proces voor de verkiezingen te laten doorgaan.
Trump jubelde ‘grote overwinning voor de grondwet en democratie!’ Hoewel hij geen immuniteit verwerft is uitstel hem veel waard. Zijn einddoel: de verkiezingen winnen en dan zelf alsnog zijn vervolging laten staken. Republikeinen reageren verheugd, democraten zijn ontzet. Volgens een woordvoerder van Biden voorzien de rechters Trump van ‘de sleutels tot een dictatorschap’. De 3 progressieve opperrechters keerden zich tegen de 6 conservatieven. Zij menen, net als lagere rechtbanken dat presidenten geen bijzondere voorwaarden genieten. ‘De president is nu een koning boven de wet’, schreef opperrechter Sonia Sotomayor. (VK)
………………………………………………
Kiev wil fiat om bommen te weren.
Moskou blijft Oekraine aanvallen met geleide bommen. Kiev heeft westerse wapens om dat tegen te gaan, maar mag ze niet inzetten.
Na opnieuw een bloedige week van Russische aanvallen en deels verwoeste Oekraiense dorpen en steden groeit de frustratie in Kiev. Oekraine mag de westerse middelen niet gebruiken van zijn westerse bondgenoten; dat zou volgens de NAVO-partners de kans op escalatie van de oorlog vergroten.
Dus vroeg Zelensky opnieuw toestemming om militaire vliegvelden in het zuiden van Rusland met westerse wapens te mogen aanvallen. Rusland heeft alleen al de afgelopen week 800(!) geleide bommen afgeworpen op Oekraiense steden en gemeenschapen – en de krijgsmacht en de bevolking kunnen alleen maar toekijken.
‘Oekraine heeft de middelen nodig om de dragers van deze bommen met name Russische vliegtuigen, te vernietigen op de plaatsen waar zij gestationeerd zijn’, aldus Zelensky. ‘Die stap is essentieel’.
De glijbommen komen uit de oude Sovjettijd en zijn verwoestend en veel goedkoper dan de ballistische raketten en kruisvluchtwapens die wel een groter bereik hebben. Ze zijn uiterst effectief: de bommen worden van grote afstand losgelaten door vliegtuigen vanuit het Russische luchtruim, buiten het bereik van de Oekraiens luchtafweer.
Doordat ze worden losgelaten vanuit toestellen die met grote snelheid en op grote hoogte vliegen - 12 tot 14 kilometer – ‘zweven’ deze bommen in een lange glijvlucht over afstanden tot ver over de 10 kilometer richting doelen in Oekraine. Vanwege hun springlading tot zelfs 1.400 kilo aan explosieven hebben de bommen een verwoestende werking op verdedigingslinies, dorpen, steden en elektriciteit centrales. In de Donbas worden zo Oekraiense verdedigingslinies met brute kracht vernietigd. (NRC)
…………………………………………………..
Le Pen: ook regeren zonder absolute meerderheid.
Ook als haar partij zondag niet de meerderheid haalt wil ze een regering vormen. Dat zei Le Pen als reactie op de suggestie dat haar partij RN bang is om regeringsverantwoordelijkheid ten nemen.
Dat is ridicuul zegt Le Pen. ‘Wij willen regeren, laat me heel duidelijk zijn. Stel dat wij uitkomen op 270 zetels en we hebben er nog 19 nodig dan benaderen we anderen en vragen: zijn jullie er klaar voor om met ons mee te doen in een meerderheid voor nieuwe politiek’. Eerder had RN-partijvoorzitter Bardella gezegd dat hij alleen een regering wil formeren bij een absolute meerderheid. Het parlement telt 577 zetels: met 289 is er een meerderheid. (FD)
…………………………………………………….
Legerleiding Israël twijfelt aan de wens om Hamas te verslaan.
De Israëlische legerleiding wil een staakt-het-vuren, zelfs als Hamas hierdoor aan de macht komt, schrijft The New York Times op basis van anonieme bronnen binnen de krijgsmacht. Het zou erop wijzen dat binnen het Israëlische leger openlijk wordt getwijfeld aan de wens Hamas definitief te verslaan.
Het standpunt vergroot de kloof met Netanyahu, die vasthoudt aan volledige vernietiging van Hamas. Ook kan een staakt-het-vuren de doodsteek betekenen voor zijn rechts-nationalistische coalitie: leden daarvan hebben gedreigd op te stappen.
Netanyahu liet meteen weten dat van een staakt-het-vuren geen sprake is zolang Hamas aan de macht is in Gaza. ‘Ik weet niet wie de anonieme bronnen zijn, maar ik maak hier klip-en-klaar duidelijk: dat zal niet gebeuren’, zo luidt de verklaring. ‘We beëindigen de oorlog alleen als we alle doelen hebben bereikt inclusief de vernietiging van Hamas en de vrijlating van alle gijzelaars’. (VK)
…………………………………………………………….
Tolerantie voor toerist slinkt verder.
‘Dit circus was vroeger mijn thuis’ kalkte een inwoonster van Malaga dit weekend op een kartonnen protestbordje. Daaronder de noodkreet: ‘stop toeristificatie.’ Duizenden mensen gingen de straat op in de Zuid Spaanse stad die jaarlijks wordt bezocht door grote aantallen toeristen. Eerder waren er bewonersprotesten op Mallorca, Ibiza, Lanzarote en in Barcelona. In die laatste stad wil het gemeentebestuur vanaf 2028 woningverhuur aan toeristen verbieden om de stad terug te geven aan de bewoners.
Volgens Jan van de Borg, hoogleraar economie en toerisme wegen beleidsmakers bewonersbelangen onvoldoende mee. ‘Ik vind het voorspelbaar dat dit gebeurt. Dat het protest groeit, is logisch omdat de toerismevraag blijft toenemen en het aanbod nauwelijks groeit.’ Er zijn wel enkele landen die zich als toeristische bestemming snel ontwikkelen, neem Albanië en bijvoorbeeld Vietnam, maar dat legt onvoldoende gewicht in de schaal. ‘Eilanden zoals Mallorca, Lanzarote en Ibiza zijn eerder de dupe van overtoerisme omdat ze een kwetsbaar sociaaleconomisch systeem hebben. Ze hebben geen uitlaatkleppen. Er is geen periferie waar je kunt gaan wonen of waar hotels kunnen worden gebouwd. Je bent op het eiland, of niet.’
‘De tolerantie voor toeristen neemt verder af en dat merk je ook als toerist. Er werden toeristische bussen in Barcelona bekogeld met stenen. In Venetië braken gevechten uit tussen bewoners en toeristen om op de busboot te komen. Als je toerisme niet managet dan verplettert het de publieke goederen waar toeristen voor komen, zoals het strand, de bergen en de pleinen. Toerisme moet je beheersen. De maximale capaciteit van een stad of gebied berekenen aan de hand van wat draaglijk is voor bewoners. In Venetië moet een kaartje worden gekocht voor de drukste dagen’, aldus Jan van de Borg, hoogleraar economie en toerisme aan de Universiteit van Leuven. (NRC)
…………………………………………………….
Energiesteun verlaagde ongelijkheid inkomens.
Inkomensverschillen vielen in 2022 iets lager uit dan een jaar eerder. Dat schrijft het CBS toe aan de energietoeslag die huishoudens met lage inkomens ontvingen. Internationaal behoort Nederland tot de landen met de kleinste inkomensongelijkheid in Europa, waar de verschillen weer kleiner zijn vergeleken met elders in de wereld. Binnen Nederland is de inkomensongelijkheid het grootst in rijke gemeenten zoals Bloemendaal, Laren, Blaricum en Wassenaar. Maar ook studentensteden onderscheiden zich in grote inkomensongelijkheid vanwege lage inkomens onder studenten.
In Europa is de ongelijkheid in Slowakije, Slovenië en Tsjechië kleiner dan in Nederland. Die landen kennen een verhoudingsgewijs grote herverdeling van inkomens. Dat staat in contrast tot andere Oost-Europese landen, waaronder Bulgarije, Letland en Litouwen.
Elders in de wereld is de ongelijkheid tussen inkomens veelal een stuk groter. Daar is vaak sprake van minder herverdeling van inkomens met behulp van belastingheffingen. Uit belastingen worden onder meer werkloosheidsuitkeringen en pensioen betaald. (FD)
………………………………………………….
Aantal miljonairshuishoudens loopt snel op.
Begin 2022 hadden 403.000 huishoudens een miljoen euro of meer aan bezit, 5% van het totaal. Een jaar eerder waren dat er ruim 87 duizend minder. De hoogste inkomens bezitten een derde van het totale vermogen, meldt het CBS dat zich baseert op gegevens van de fiscus.
De meeste miljonairs danken dat predicaat aan het bezit van een huis dat flink in waarde steeg. Een groot aantal huishoudens passeerde daardoor de grens van net-geen miljonair naar net-wel miljonair. Van de miljonairs had tweederde een vermogen van tussen de 1 en 2 miljoen euro. Een kwart had tussen de 2 en 5 miljoen euro aan bezit en 2% had een vermogen van 10 miljoen of meer.
De hoogste vermogens zitten bij de 65-plussers. Zij hebben vaak een eigen woning waar niet of nauwelijks een hypotheekschuld op rust. De 65-plus-huishoudens hadden in doorsnee 246 duizend euro aan vermogen. Slechts 3% had een negatief vermogen: meer schulden dan bezittingen. Bij jongeren tot 45 jaar was dat 45 procent. (VK)
…………………………………………………
Weer zijn de Gazanen op de vlucht.
Netanyahu blijft volhouden dat Hamas eerst moet worden vernietigd, ook al dringt het Israëlische leger inmiddels aan op een bestand. Daardoor laaien er steeds weer gevechten op, waarvan Gazaanse burgers de dupe worden.
Duizenden Gazanen zijn na een evacuatiebevel voor de zoveelste keer gedwongen met hun gezinnen en schaarse overgebleven bezittingen op zoek te gaan naar nieuwe gebieden waar ze – als het meezit – iets meer veiligheid kunnen verwachten. En zo vulden de wegen vanuit Khan Younis en Rafah zich opnieuw.
Bij een Israëlische aanval kwamen intussen volgens de Palestijnse autoriteiten twaalf mensen om in de plaats Deir al-Balah. Die aanval zou hebben plaatsgevonden in een gebied dat als veilig was aangemerkt.
Hoewel de Israëlische regering onderstreept dat de intensiteit van de gevechten is afgenomen hetgeen inderdaad blijkt uit het minder snel stijgende Palestijnse dodental dat nu op circa 38.000 staat- blijven de gevechten door het uitblijven van een bestand tussen beide zijden steeds weer opflakkeren. Zo is het conflict in een vicieuze cirkel terechtgekomen, waarbij humanitaire hulp slechts op beperkte schaal mogelijk is en het lijden van de bijna twee miljoen ontheemde Gazanen onverminderd voortduurt. (NRC)
……………………………………………….
Premier en coalitie beschadigd in eerste debat.
+ Het eerste grote debat van Dick Schoof ontaardde in chaos.
+ De nieuwe minister-president stond de hele dag onder druk.
+ Naast een kritische oppositie viel ook PVV-leider Wilders hem aan.
Het eerste debat ontaardde in chaos en crisissfeer. De directe aanleiding was een bericht op X over het dragen van een hoofddoek door moslima’s dat PVV-minister Agema verzond tijdens het debat. Na een ingelaste schorsing werd in de wandelgangen gesproken over ‘LPF’-achtige toestanden’ met ruziënde coalitiepartijen en PVV-leider Wilders die zijn eigen premier hard aanviel.
De politiek onervaren Schoof moest in het debat over de regeringsverklaring laten zien dat hij de coalitie bij elkaar kan houden én boven de partijen uit kan stijgen. Daar kwam weinig van terecht. In plaats daarvan ondermijnde met name de PVV zijn gezag. NSC en VVD kwamen hem nauwelijks te hulp.
Schoof stond de hele dag onder zware druk. Oppositiepartijen eisten een hard oordeel van de premier over PVV-bewindslieden in het kabinet die in het verleden over ‘omvolking’ spraken of zoals Agema, direct na hun beëdiging (!) kritiek hadden op de hoofddoek. Schoof antwoordde dat hij er wil zijn voor alle geloven of gezindten met of zonder hoofddoek en verwees naar de verklaring die alle bewindslieden hebben ondertekend. ‘Nu al gezakt voor de eerste test’, vond Jetten.
Wilders eiste juist een felle verdediging van deze ministers en noemde het optreden van Schoof ‘slappe hap’. Hij had volgens Wilders direct fel in de bres moeten springen voor de ministers Faber en Klever en zeggen dat zij géén racisten zijn. ‘Ik verwacht dat u meteen fel reageert.’ Schoof zei dat hij ‘zijn eigen woorden kiest’ en over zijn eigen toon gaat. Maar hij herhaalde wel de woorden van de PVV-leider ‘er zitten geen racisten in mijn kabinet’, waarop Jette concludeerde dat Schoof was ‘vernederd’. ‘De leider van de grootste coalitiepartij zei tegen u ‘spring’, en u zei ‘hoe hoog?’
Terwijl Schoof die aanvallen pareerde stuurde Agema haar bericht op X. Zij toonde een screenshot van Halsema van vandaag dat moslima’s in vrijheid een hoofddoek moeten kunnen dragen met daarnaast een oud interview waarin Halsema zegt ‘moeite te hebben met een hoofddoek’. Daarmee brak de PVV-vicepremier de eenheid van kabinetsbeleid. Na een schorsing met crisisoverleg tussen Agema en Schoof beloofde de premier dat zijn ministers niet meer twitteren tijdens de debatten. De tweet werd echter niet teruggetrokken en volgens de oppositie is dat het teken dat Schoof zijn ploeg niet onder controle heeft. Yesilgöz verweet Wilders zijn vicepremier te hebben aangezet tot de tweet. Wilders begon daarop – niet voor het eerst in het debat – te roepen vanuit de bankjes, iets wat in principe niet is toegestaan in de Kamer. Even later sprak hij alsnog in de interruptiemicrofoon en noemde hij de uitspraken van haar ‘een valse, vuile beschuldiging’. Aan het einde van de avond probeerde de coalitie alsnog Schoof in bescherming te nemen. Yesilgöz sprak ‘diep respect’ uit voor de ‘beheerste wijze’ waarop Schoof op alle aanvallen reageerde. ‘Knap dat u er nog staat’, zei Wilders. ‘Als u deze 2 dagen overleeft, overwint u alles.’
In de zomer moet Schoof met zijn ministersploeg een regeerprogramma schrijven. Pas in september verschijnt hij opnieuw in de Kamer. (FD)
…………………………………………………..
Radicaal-rechts als regeringspartij is binnen Europa redelijk gemeengoed.
Nederland is het vijftiende Europese land waar een radicaal-rechtse partij regeert of een kabinet steunt. Vooral in Oost-Europa en Scandinavië hebben landen ervaring met kabinetten met rechts-radicale partijen. In Zuidwest-Europa hebben radicaal-rechtse partijen nog geen voet aan de grond, zo blijkt uit een overzicht van ‘PopuList’, een samenwerkingsverband van 7 Europese universiteiten. In landen als Frankrijk, Duitsland en het VK is er onder kiezers weliswaar steun voor radicaal-rechtse partijen maar heeft het kiessysteem een remmende werking op regeringsdeelname. In het VK bijvoorbeeld werd Farages partij Reform UK ondanks een groot aantal stemmen slechts in 4 districten de grootste. Dat was onvoldoende om de overwinning van Labour van donderdag te blokkeren.
‘PopuList’ maakt een onderscheid tussen radicaal-rechtse en rechts-populistische partijen. De eerste willen dat het land uitsluitend wordt bewoond door de ‘eigen bevolking’. Mensen van buitenaf vormen een fundamentele bedreiging.
Populistische partijen delen de samenleving op in ‘het gewone volk’ en ‘de corrupte elite’. De politiek moet uiting geven aan de wil van het volk.
Radicaal-rechtse partijen zijn in diverse landen weer uit de regering verdwenen, zoals in Polen en Oostenrijk. Naast Nederland zijn er 5 landen waar radicaal-rechtse partijen momenteel in de regering zitten: Hongarije, Finland, Slowakije, Kroatië en Italië. Er zijn 4 landen waar populistisch-rechtse partijen zitting hebben (of hebben gehad) in de regering. (VK)
……………………………………………………………..
Nu mag Labour het gaan proberen.
De nieuwe Britse premier Keir Starmer en zijn Labour kunnen gaan regeren met een ruime meerderheid. Maar de krappe begroting geeft ze weinig speelruimte. En de loyaliteit van de kiezer is bepaald niet gegarandeerd.
En nu leveren. Met argusogen gaan veel Britten hun nieuwbakken premier Keir Starmer en zijn regering volgen. Lukt het hun wel om het Verenigd Koninkrijk weer op orde te krijgen? Labour won donderdag twee derde van de zetels, een overtuigende meerderheid in het Lagerhuis. De Conservatieve Partij behaalde juist het slechtste resultaat ooit. En dus is de Britse politiek onverbiddelijk. Vrijdagmorgen verlieten Sunak en zijn vrouw Downing Street. Nog geen twee uur later stapte de familie Starmer er naar binnen.
Starmer leek zich bewust van het scherpe contrast tussen zijn comfortabele politieke werkelijkheid en de wereld daarbuiten. In de Londense politieke biotoop krijgt hij de komende maanden volop de ruimte om wetgeving door te voeren. Maar intussen stemde twee derde van de kiezers níét op zijn partij. Nooit was de verhouding tussen het stemaandeel en het aantal zetels van een partij zo scheef als bij Labour nu.
Hoe dit kan? Door het Britse districtenstelsel waarin politieke partijen in elk kiesdistrict apart om het grootste aantal stemmen strijden, zit er vaak een flink verschil tussen het percentage van de stemmen en het uiteindelijke aantal zetels voor een partij.
De opkomst was laag (60%) en de verdeeldheid relatief groot. De liberaal-Democraten, de radicaal-rechtse partij ReformUK en de Groenen behaalden samen een derde van de stemmen. Het stemaandeel van Labour lag met 33,7% van de stemmen maar iets hoger dan vierenhalf jaar geleden toen de partij 32,1% van de stemmen kreeg. Kiezers veranderen nu gemakkelijk van partij. Bij de laatste Lagerhuisverkiezingen in 2019 behaalde Labour nog de slechtste uitslag in decennia en wonnen de Conservatieven juist een grote meerderheid. En ook al is Reform nu een nieuwe partij in het Lagerhuis, het is niet voor het eerst dat Farage een flink percentage stemmen haalt. In 2015 stemde 12,6% van de Britten voor zijn euro sceptische partij die in 2017 weer wegzakte tot onder de 2%.
Labour mag dan nu de kans hebben gekregen om het land in orde te gaan maken, de uitslag van donderdag laat ook zien dat het vertrouwen van zeer voorwaardelijke aard is. (NRC)
