De grafsteen
‘Goed nieuws’, zei ik aan de ontbijttafel, ‘Ik mag de grafsteen van mijn opa en oma hebben.’ Over de havermoutpap keek mijn man me verschrikt aan: ‘Wat mag je?' Ik las de brief voor met de bevestiging dat de grafsteen met de namen Johannes Tomassen en Marie Tomassen-Preijer zal worden verwijderd en dat de steen apart wordt gehouden. Geregeld door tante Mientje, ‘eigenaar’ van het graf.
Het dubbele graf waarin mijn opa 50 jaar heeft gelegen en waarin mijn oma na 30 jaar weduwschap werd bijgelegd, wordt geruimd. Of in elk geval, de steen met namen gaat er af. Binnenkort ziet niemand meer waar ze hebben gelegen en verdwijnen ze definitief uit het dorp. Hun kerk heeft al lang geen altaar met kaarsen meer, maar herbergt zeven appartementen met glas in lood ramen. Het kerkhof erachter - ooit omzoomd door prachtige bomen - oogt als een tandeloos gebit. Steeds meer grafstenen verdwijnen en daarmee de namen uit mijn jeugd; Huntink, Bisselink, Jansen, Tempel en nu ook Tomassen. De generatie van mijn opa en oma, en ook van mijn ouders. Langzaam wordt de geschiedenis van het dorp geruimd.
Funerair erfgoed. Dat is de deftige naam voor begraafplaatsen, kerkhoven en grafmonumenten. En wat mij betreft ook voor de gedenkparken rondom onze crematoria waar urnengraven dezelfde zorg, liefde en aandacht ontvangen als een gemiddeld graf. Gaan we wel zorgvuldig genoeg om met dit erfgoed?
Waarschijnlijk blijven de resten van Johannes en Marie gewoon in de grond zitten. Want aan ruimte geen gebrek op het kerkhof. Net als (bijna) overal in Nederland is er plek genoeg op de begraafplaats. Zeker nu 67 procent van de overledenen in Nederland wordt gecremeerd. Johannes en Marie hoeven geen plaats te maken.
Waarom dan toch ruimen en de geschiedenis laten asfalteren? Dat gebeurt er namelijk in veel gevallen met grafstenen: in de puinbak om als opvulling te gebruiken bij de aanleg van nieuwe wegen. Veel kerkhoven kiezen er al voor om niet te ruimen. Om te voorkomen dat het kerkhof verder aftakelt en daardoor niemand er meer dood gevonden wil worden.
Ik las de brief nog een paar keer; waarom moeten opa en oma eigenlijk weg? Volgens de dorpse normen hoort het graf er natuurlijk goed bij te liggen. Het minste is toch wel een bloemstuk met Allerzielen. En wat zullen de mensen wel niet zeggen als de steen groen gaat uitslaan. Werd het onderhoud een te zware verplichting nu de ooms en tantes ook wat ouder zijn? Ik zal tante Mientje eens vragen. Misschien kan ik een stukje funerair erfgoed toch behouden.
Mocht dat niet lukken, dan overtuig ik mijn man de komende weken dat het écht niet gek is om een grafsteen in de tuin te leggen. In een hoekje, een beetje verscholen onder de boom, daar waar het onkruid niet vergaat.
Het dubbele graf waarin mijn opa 50 jaar heeft gelegen en waarin mijn oma na 30 jaar weduwschap werd bijgelegd, wordt geruimd. Of in elk geval, de steen met namen gaat er af. Binnenkort ziet niemand meer waar ze hebben gelegen en verdwijnen ze definitief uit het dorp. Hun kerk heeft al lang geen altaar met kaarsen meer, maar herbergt zeven appartementen met glas in lood ramen. Het kerkhof erachter - ooit omzoomd door prachtige bomen - oogt als een tandeloos gebit. Steeds meer grafstenen verdwijnen en daarmee de namen uit mijn jeugd; Huntink, Bisselink, Jansen, Tempel en nu ook Tomassen. De generatie van mijn opa en oma, en ook van mijn ouders. Langzaam wordt de geschiedenis van het dorp geruimd.
Funerair erfgoed. Dat is de deftige naam voor begraafplaatsen, kerkhoven en grafmonumenten. En wat mij betreft ook voor de gedenkparken rondom onze crematoria waar urnengraven dezelfde zorg, liefde en aandacht ontvangen als een gemiddeld graf. Gaan we wel zorgvuldig genoeg om met dit erfgoed?
Waarschijnlijk blijven de resten van Johannes en Marie gewoon in de grond zitten. Want aan ruimte geen gebrek op het kerkhof. Net als (bijna) overal in Nederland is er plek genoeg op de begraafplaats. Zeker nu 67 procent van de overledenen in Nederland wordt gecremeerd. Johannes en Marie hoeven geen plaats te maken.
Waarom dan toch ruimen en de geschiedenis laten asfalteren? Dat gebeurt er namelijk in veel gevallen met grafstenen: in de puinbak om als opvulling te gebruiken bij de aanleg van nieuwe wegen. Veel kerkhoven kiezen er al voor om niet te ruimen. Om te voorkomen dat het kerkhof verder aftakelt en daardoor niemand er meer dood gevonden wil worden.
Ik las de brief nog een paar keer; waarom moeten opa en oma eigenlijk weg? Volgens de dorpse normen hoort het graf er natuurlijk goed bij te liggen. Het minste is toch wel een bloemstuk met Allerzielen. En wat zullen de mensen wel niet zeggen als de steen groen gaat uitslaan. Werd het onderhoud een te zware verplichting nu de ooms en tantes ook wat ouder zijn? Ik zal tante Mientje eens vragen. Misschien kan ik een stukje funerair erfgoed toch behouden.
Mocht dat niet lukken, dan overtuig ik mijn man de komende weken dat het écht niet gek is om een grafsteen in de tuin te leggen. In een hoekje, een beetje verscholen onder de boom, daar waar het onkruid niet vergaat.
