Gepruts in de marge?
Vroeger woonde in de buurt van ons ouderlijk huis mijn leraar Duits van de middelbare school. Af en toe werd ik gevraagd om op zijn kinderen te passen als hij met zijn vrouw naar een feestje ging. Hij was een erudiete man met veel kennis, een brede interesse, beschaving en smaak. Ik praat over meer dan vijftig jaar geleden. In die tijd getuigde het van zelfrespect om een volle boekenkast in je huiskamer te hebben.
Als je tegenwoordig, zoals ik, tussen boeken en kranten leeft, ben je een loser. Ik begrijp deze minachting wel. Om te lezen heb je geen boeken of kranten meer nodig. Iedere vrije burger in Westen heeft stante pede digitale informatie ter beschikking over welk onderwerp dan ook. Hierdoor zijn smaakvoorkeuren en beschavingsvormen op dit moment volledig toegankelijk, geïndividualiseerd en geprivatiseerd.
Diarree
Het etaleren van vergaarde instant informatie in het publieke domein is met de komst van sociale media onvermijdelijk. Zoals het met alle nieuwe technologie vaak gaat, zijn ook sociale media en internet een zegen en een vloek tegelijk. Op dit moment overheerst de vloek. Niemand zit op de uitgestorte diarree in de vorm van (politiek) nepnieuws te wachten. Het creëert een irritante digitale parallelwereld en het bedreigt ook nog eens de met veel moeite verworven Westerse rechtsstaat. Hoe kunnen we ons verzetten? Door boeken te lezen? Waarschijnlijk wordt de minachting alleen maar groter.
Non nieuws
Ik stond dus regelmatig voor de boekenkast van de familie waar ik oppaste. Umberto Eco zei dat het boek behoort tot dezelfde categorie als de kakkerlak, de hamer, het wiel of de schaar. Een bijzondere uitvinding dus en een geweldig gebruiksvoorwerp. Eenmaal uitgevonden valt er niets meer aan te verbeteren. Op een avond plukte ik het boek De eendimensionale mens van Herbert Marcuse uit de boekenkast. Marian Donner laat in haar prachtige pamflet, met als titel De grote weigering, de actualiteit van deze klassieker zien. Het komt er op neer dat we steeds meer neoliberale lucht aan het in- en uitademen zijn, met als resultaat meer en meer consumentisme.
De vervlechting van overmatige consumptie en eenzijdige informatie-uitwisseling met sociale media geeft spanning in de samenleving. Marcuse waarschuwde in de jaren zestig van de vorige eeuw al voor de opkomst van de informatie-diarree. Toen werd al zichtbaar dat non-nieuws het echte nieuws zou verdrijven. Met oeverloze digitale actie-reactieketens en ongewenste polarisatie tot gevolg. Het heeft helaas de politiek inmiddels ook besmet. Geen ontkomen aan.
Digitaal klikaas
Herkauwen van informatie zou toch eigenlijk centraal moeten staan in een maatschappij waarvan we zeggen dat het een kenniseconomie is. Ook op de digitaal verkregen informatie moet je kauwen en herkauwen. Dan ontstaat kennis en kennisuitwisseling. De overbetaalde ICT’ers die door internetbedrijven worden ingehuurd om vooral clickbaits (digitaal klikaas) te genereren belemmeren dit herkauwproces. Een maatschappelijke systeemfout van de eerste orde.
Solidaire zuurstof
Wat kunnen we doen? Samenleven in een democratische maatschappij zonder wrijving is onmogelijk en zelfs onwenselijk. Een dialoog is nodig om het (on)eens te worden en dit te kunnen accepteren. Marian Donner roept in haar pamflet op tot persoonlijk klein verzet. Marcuse wil dit gepruts in de marge niet. Hij pleit voor een algemene sociale strijd, politieke pressie en het aanpakken van systeemfouten.
Zowel Donner als Marcuse stellen dat we moeten nadenken over een nieuwe inrichting van de verzorgingsstaat. Hoe pompen we meer solidaire zuurstof in de samenleving en minder neoliberale lucht?
Boeken lezen helpt. Het is elitair en gepruts in de marge maar je ‘leert’ om zaken van meerdere kanten te bekijken.
Best handig in een democratische rechtsstaat.
Als je tegenwoordig, zoals ik, tussen boeken en kranten leeft, ben je een loser. Ik begrijp deze minachting wel. Om te lezen heb je geen boeken of kranten meer nodig. Iedere vrije burger in Westen heeft stante pede digitale informatie ter beschikking over welk onderwerp dan ook. Hierdoor zijn smaakvoorkeuren en beschavingsvormen op dit moment volledig toegankelijk, geïndividualiseerd en geprivatiseerd.
Diarree
Het etaleren van vergaarde instant informatie in het publieke domein is met de komst van sociale media onvermijdelijk. Zoals het met alle nieuwe technologie vaak gaat, zijn ook sociale media en internet een zegen en een vloek tegelijk. Op dit moment overheerst de vloek. Niemand zit op de uitgestorte diarree in de vorm van (politiek) nepnieuws te wachten. Het creëert een irritante digitale parallelwereld en het bedreigt ook nog eens de met veel moeite verworven Westerse rechtsstaat. Hoe kunnen we ons verzetten? Door boeken te lezen? Waarschijnlijk wordt de minachting alleen maar groter.
Non nieuws
Ik stond dus regelmatig voor de boekenkast van de familie waar ik oppaste. Umberto Eco zei dat het boek behoort tot dezelfde categorie als de kakkerlak, de hamer, het wiel of de schaar. Een bijzondere uitvinding dus en een geweldig gebruiksvoorwerp. Eenmaal uitgevonden valt er niets meer aan te verbeteren. Op een avond plukte ik het boek De eendimensionale mens van Herbert Marcuse uit de boekenkast. Marian Donner laat in haar prachtige pamflet, met als titel De grote weigering, de actualiteit van deze klassieker zien. Het komt er op neer dat we steeds meer neoliberale lucht aan het in- en uitademen zijn, met als resultaat meer en meer consumentisme.
De vervlechting van overmatige consumptie en eenzijdige informatie-uitwisseling met sociale media geeft spanning in de samenleving. Marcuse waarschuwde in de jaren zestig van de vorige eeuw al voor de opkomst van de informatie-diarree. Toen werd al zichtbaar dat non-nieuws het echte nieuws zou verdrijven. Met oeverloze digitale actie-reactieketens en ongewenste polarisatie tot gevolg. Het heeft helaas de politiek inmiddels ook besmet. Geen ontkomen aan.
Digitaal klikaas
Herkauwen van informatie zou toch eigenlijk centraal moeten staan in een maatschappij waarvan we zeggen dat het een kenniseconomie is. Ook op de digitaal verkregen informatie moet je kauwen en herkauwen. Dan ontstaat kennis en kennisuitwisseling. De overbetaalde ICT’ers die door internetbedrijven worden ingehuurd om vooral clickbaits (digitaal klikaas) te genereren belemmeren dit herkauwproces. Een maatschappelijke systeemfout van de eerste orde.
Solidaire zuurstof
Wat kunnen we doen? Samenleven in een democratische maatschappij zonder wrijving is onmogelijk en zelfs onwenselijk. Een dialoog is nodig om het (on)eens te worden en dit te kunnen accepteren. Marian Donner roept in haar pamflet op tot persoonlijk klein verzet. Marcuse wil dit gepruts in de marge niet. Hij pleit voor een algemene sociale strijd, politieke pressie en het aanpakken van systeemfouten.
Zowel Donner als Marcuse stellen dat we moeten nadenken over een nieuwe inrichting van de verzorgingsstaat. Hoe pompen we meer solidaire zuurstof in de samenleving en minder neoliberale lucht?
Boeken lezen helpt. Het is elitair en gepruts in de marge maar je ‘leert’ om zaken van meerdere kanten te bekijken.
Best handig in een democratische rechtsstaat.
