Terugkomritueel
“In de eerste jaren na het overlijden wilde ik zo graag nog een keer in jullie aula zitten. Nog één keer naar de toespraken en muziek luisteren. Zijn afscheid herbeleven. De liefde, steun en het intense samenzijn met alle mensen in de aula voelen.” Ik zit op mijn kantoor, mijn zakelijke afspraak staart even nadenkend voor zich uit. Ze is een kleurrijke en onbevangen verschijning; (veel te) jong weduwe geworden. Haar man is jaren geleden bij ons gecremeerd.
Scrollend door Twitter, moest ik aan dit gesprek denken, geprikkeld door een tweet van grafkistenmaker Radboud Spruit. Hij schrijft dat hij in onze cultuur een terugkomritueel mist: “Nu is het na de uitvaart klaar. Terwijl voor nabestaanden het afgrijselijke gemis begint. Gewoon na een paar weken en een paar maanden weer samenkomen. Gedenken, praten, eten en troosten.”
Een stam op het Indonesische eiland Sulawesi heeft een wel heel letterlijk terugkomritueel. Iedere drie jaar graven ze hun familieleden op. De lichamen worden gewassen, krijgen nieuwe kleding aan, de kist wordt gerepareerd en de familie gaat met ze op de foto. Echt waar!* Ik sta niet meteen met de schop in de hand klaar voor dit ritueel. In ons gedenkpark met alleen maar urnen is dat ook een beetje lastig. De Nederlands Wet op de Lijkbezorging staat het Indonesische ritueel op begraafplaatsen ook niet toe. Tien jaar grafrust voordat er zand verplaatst mag worden.
Een aantal figuranten dat hielp bij ons fotoproject (waarbij uitvaarten in scene zijn gezet voor foto’s om onze locaties en mogelijkheden te tonen) had kort daarvoor in onze aula gezeten voor een echte crematie. De man die de lege kist hielp dragen, nam vijf maanden geleden afscheid van zijn eigen vrouw. Een oudere vrouw steunend op haar wandelstok van haar kleinzoon en de mevrouw op de eerste rij van haar moeder. Het deelnemen aan een nepuitvaart, met onbekenden luisteren naar verhalen over iemand die nooit heeft bestaan, in misschien wel een emotie oproepende aula, bleek voor deze mensen helend en steunend te zijn. Met verbazing en ontroering luisterde ik naar hun ervaringen tijdens de nazit.
Ik ben de figuranten dankbaar voor hun bijdrage. De dankbaarheid terug, vanuit een deel van de figuranten, had ik niet verwacht. Ze noemden het zelf een stukje rouwverwerking. Er was verbondenheid, oprechte belangstelling en steun tussen de deelnemers die elkaar nog nooit hadden gezien. Mooie persoonlijke gesprekken vonden plaats boven de tapasplankjes en schalen met zoetigheden. Het simuleren van een uitvaart zorgde -tot onze grote verrassing- voor het delen van verdriet en herkenning in rouw. “Iets bracht ons allemaal samen.” zei een alleenstaande oudere heer bij het verlaten van het crematorium.
Is hiermee een terugkomritueel geboren?
* Met eigen ogen zien? Voer in Google de volgende woorden in: torajan death digging nytimes
Scrollend door Twitter, moest ik aan dit gesprek denken, geprikkeld door een tweet van grafkistenmaker Radboud Spruit. Hij schrijft dat hij in onze cultuur een terugkomritueel mist: “Nu is het na de uitvaart klaar. Terwijl voor nabestaanden het afgrijselijke gemis begint. Gewoon na een paar weken en een paar maanden weer samenkomen. Gedenken, praten, eten en troosten.”
Een stam op het Indonesische eiland Sulawesi heeft een wel heel letterlijk terugkomritueel. Iedere drie jaar graven ze hun familieleden op. De lichamen worden gewassen, krijgen nieuwe kleding aan, de kist wordt gerepareerd en de familie gaat met ze op de foto. Echt waar!* Ik sta niet meteen met de schop in de hand klaar voor dit ritueel. In ons gedenkpark met alleen maar urnen is dat ook een beetje lastig. De Nederlands Wet op de Lijkbezorging staat het Indonesische ritueel op begraafplaatsen ook niet toe. Tien jaar grafrust voordat er zand verplaatst mag worden.
Een aantal figuranten dat hielp bij ons fotoproject (waarbij uitvaarten in scene zijn gezet voor foto’s om onze locaties en mogelijkheden te tonen) had kort daarvoor in onze aula gezeten voor een echte crematie. De man die de lege kist hielp dragen, nam vijf maanden geleden afscheid van zijn eigen vrouw. Een oudere vrouw steunend op haar wandelstok van haar kleinzoon en de mevrouw op de eerste rij van haar moeder. Het deelnemen aan een nepuitvaart, met onbekenden luisteren naar verhalen over iemand die nooit heeft bestaan, in misschien wel een emotie oproepende aula, bleek voor deze mensen helend en steunend te zijn. Met verbazing en ontroering luisterde ik naar hun ervaringen tijdens de nazit.
Ik ben de figuranten dankbaar voor hun bijdrage. De dankbaarheid terug, vanuit een deel van de figuranten, had ik niet verwacht. Ze noemden het zelf een stukje rouwverwerking. Er was verbondenheid, oprechte belangstelling en steun tussen de deelnemers die elkaar nog nooit hadden gezien. Mooie persoonlijke gesprekken vonden plaats boven de tapasplankjes en schalen met zoetigheden. Het simuleren van een uitvaart zorgde -tot onze grote verrassing- voor het delen van verdriet en herkenning in rouw. “Iets bracht ons allemaal samen.” zei een alleenstaande oudere heer bij het verlaten van het crematorium.
Is hiermee een terugkomritueel geboren?
* Met eigen ogen zien? Voer in Google de volgende woorden in: torajan death digging nytimes
