Twentehoes naar Zwolle, slim of juist klook?
Nog nagenietend van de theaterversie van de podcast De Nedersaksen, bracht de regionale courant de onheilstijding dat, vijf jaar na de feestelijke opening, het Twentehoes alweer dreigt te verdwijnen. Dat zorgde voor gemengde gevoelens. Want, ik moet bekennen dat er de afgelopen vijf jaren vele dagen en weken voorbij gingen zonder dat ik als liefhebber van de modersproake en platschriever aan het centrum voor Twentse taal en cultuur dacht. Zo was mij volledig ontgaan dat het Twentehoes van de bibliotheek in Hengelo was verhuisd naar kulturhus De Bijenkorf in Borne en inmiddels een zieltogend bestaan leidt in een koetshuis bij het Rijssens Museum. Betaalde krachten zijn er niet meer nadat de jaarlijkse subsidie van 40.000 euro werd stopgezet, vrijwilligers proberen te redden wat er te redden valt en nu dreigen de twee Twentse bestuursleden binnen de overkoepelende stichting Overijssel Academie (voorheen IJsselacademie) het bijltje er ook bij neer te gooien.
De twee – Thea Kroeze en Gerrit Dannenberg – lieten in de regionale courant optekenen dat ze nog een ultieme poging willen ondernemen om samen met de streektaalorganisaties nog iets van een ‘eigen’ centrum voor de streektaal en –cultuur in Twente te behouden. Het is ze een doorn in het oog dat er wordt gewerkt aan één centrale vestigingsplaats voor de streektaal en streekcultuur in Overijssel: in Zwolle.
De vraag is nu, is dat slim? Oftewel, erg. Want dat is wat Tukkers bedoelen als ze iets slim vinden; als ze iemand of iets slim vinden, dan zeggen ze klook. Met alle respect voor Kroeze en Dannenberg – ik acht beiden hoog vanwege hun verdiensten voor de streektaal: volgens mij is het helemaal niet zo erg dat er één centrum voor de streektaal en –cultuur komt in Zwolle. Sterker nog, misschien is het wel een zegen. Al was het maar omdat we dan eindelijk zijn verlost van die typisch Twentse navelstaarderij over de juiste schriefwieze of uitspraak van bepaalde woorden in bepaalde delen van de regio, alsmede de niet aflatende streektaalstrijd tussen rekkelijken en preciezen.
Na het bijwonen van de live versie van de podcast De Nedersaksen (mede mogelijk gemaakt door de Overijssel Academie!) in het theater, komt daar nog een argument bij. Hendrik Jan Bökkers (afkomstig uit Heino) en Albert Bartelds (Rouveen) bezondigen zich als het om de streektaal gaat niet aan navelstaarderij. Integendeel, ze gooien op aanstekelijke wijze de luiken open. Bijvoorbeeld door het ontstaan, de ontwikkeling en betekenis van de taal in het Nedersaksische taalgebied op speelse wijze in een historische context te plaatsen. Leuk en leerzaam voor in zichzelf gekeerde Twentse taalpuristen om eens aanschouwelijk voorgeschoteld te krijgen hoe immens groot dat Nedersaksisch taalgebied is. En hoe verrassend groot de verwantschap van bijvoorbeeld het Twents in al z’n varianten is met de taal en dialecten in bijvoorbeeld Scandinavische landen of zelfs Engeland. De boodschap van Bökkers en Bartelds – kort door de bocht: zoek de overeenkomsten en vier de verschillen. Martin ter Denge (Rijssen) doet dat bijvoorbeeld met even informatieve als grappige TikTok filmpjes.
Intussen hoeven Thea Kroeze en Gerrit Dannenberg zich geen zorgen te maken over de teloorgang van het Twents, nu het Twentehoes dreigt te verdwijnen. Het Twents is springlevend. Misschien wel springlevender dan ooit. Kijk naar het (landelijke) succes van de film De beentjes van Sint Hildegard, Hanna van Hendrik, de programma’s van Herman Finkers in het Twents, de prachtige dingen die Willem Wilmink in het Enschedese stadsplat schreef nadat hij terugkeerde op oale groond. Allemaal blijken van een herwaardering van het Twents, die werd ingezet met de regiosoap Van jonge leu en oale groond van TV Oost.
Veel meer dan de aanstelling van een streektaalconsulent of de oprichting van een Twentehoes, hebben dit soort initiatieven de streektaal in Twente (en ver daarbuiten!) levend gehouden. Sterker nog, het Twents is een vanzelfsprekend onderdeel geworden van grote en kleine theaterproducties, die (historische) verhalen van de streek voor een breed publiek vertellen. Zo speelt het Twents weer een grote rol in De Vergeten Twentse Lente, de nieuwe grote voorstelling van Johanna ter Steege, maar ook (dankzij André Manuel) in het muziektheaterspektakel DHLOMO eind juni in het stadion van Heracles in Almelo en (onder veel meer) de Shakespeare-voorstellingen, die Laurens ten Den met het Duits-Nederlandse gezelschap King’s Men deze zomer op prachtige locaties aan weerszijden van de grens speelt. Zo maar een greep uit het aanbod. O ja, Herman Finkers legt de laatste hand aan een Twentse hertaling van De kleine prins van Saint-Excupéry.
De twee – Thea Kroeze en Gerrit Dannenberg – lieten in de regionale courant optekenen dat ze nog een ultieme poging willen ondernemen om samen met de streektaalorganisaties nog iets van een ‘eigen’ centrum voor de streektaal en –cultuur in Twente te behouden. Het is ze een doorn in het oog dat er wordt gewerkt aan één centrale vestigingsplaats voor de streektaal en streekcultuur in Overijssel: in Zwolle.
De vraag is nu, is dat slim? Oftewel, erg. Want dat is wat Tukkers bedoelen als ze iets slim vinden; als ze iemand of iets slim vinden, dan zeggen ze klook. Met alle respect voor Kroeze en Dannenberg – ik acht beiden hoog vanwege hun verdiensten voor de streektaal: volgens mij is het helemaal niet zo erg dat er één centrum voor de streektaal en –cultuur komt in Zwolle. Sterker nog, misschien is het wel een zegen. Al was het maar omdat we dan eindelijk zijn verlost van die typisch Twentse navelstaarderij over de juiste schriefwieze of uitspraak van bepaalde woorden in bepaalde delen van de regio, alsmede de niet aflatende streektaalstrijd tussen rekkelijken en preciezen.
Na het bijwonen van de live versie van de podcast De Nedersaksen (mede mogelijk gemaakt door de Overijssel Academie!) in het theater, komt daar nog een argument bij. Hendrik Jan Bökkers (afkomstig uit Heino) en Albert Bartelds (Rouveen) bezondigen zich als het om de streektaal gaat niet aan navelstaarderij. Integendeel, ze gooien op aanstekelijke wijze de luiken open. Bijvoorbeeld door het ontstaan, de ontwikkeling en betekenis van de taal in het Nedersaksische taalgebied op speelse wijze in een historische context te plaatsen. Leuk en leerzaam voor in zichzelf gekeerde Twentse taalpuristen om eens aanschouwelijk voorgeschoteld te krijgen hoe immens groot dat Nedersaksisch taalgebied is. En hoe verrassend groot de verwantschap van bijvoorbeeld het Twents in al z’n varianten is met de taal en dialecten in bijvoorbeeld Scandinavische landen of zelfs Engeland. De boodschap van Bökkers en Bartelds – kort door de bocht: zoek de overeenkomsten en vier de verschillen. Martin ter Denge (Rijssen) doet dat bijvoorbeeld met even informatieve als grappige TikTok filmpjes.
Intussen hoeven Thea Kroeze en Gerrit Dannenberg zich geen zorgen te maken over de teloorgang van het Twents, nu het Twentehoes dreigt te verdwijnen. Het Twents is springlevend. Misschien wel springlevender dan ooit. Kijk naar het (landelijke) succes van de film De beentjes van Sint Hildegard, Hanna van Hendrik, de programma’s van Herman Finkers in het Twents, de prachtige dingen die Willem Wilmink in het Enschedese stadsplat schreef nadat hij terugkeerde op oale groond. Allemaal blijken van een herwaardering van het Twents, die werd ingezet met de regiosoap Van jonge leu en oale groond van TV Oost.
Veel meer dan de aanstelling van een streektaalconsulent of de oprichting van een Twentehoes, hebben dit soort initiatieven de streektaal in Twente (en ver daarbuiten!) levend gehouden. Sterker nog, het Twents is een vanzelfsprekend onderdeel geworden van grote en kleine theaterproducties, die (historische) verhalen van de streek voor een breed publiek vertellen. Zo speelt het Twents weer een grote rol in De Vergeten Twentse Lente, de nieuwe grote voorstelling van Johanna ter Steege, maar ook (dankzij André Manuel) in het muziektheaterspektakel DHLOMO eind juni in het stadion van Heracles in Almelo en (onder veel meer) de Shakespeare-voorstellingen, die Laurens ten Den met het Duits-Nederlandse gezelschap King’s Men deze zomer op prachtige locaties aan weerszijden van de grens speelt. Zo maar een greep uit het aanbod. O ja, Herman Finkers legt de laatste hand aan een Twentse hertaling van De kleine prins van Saint-Excupéry.
