Expositie
Land Art: Hedendaagse kunst en natuur
De natuur en het landschap in relatie tot de mens staat steeds centraler in ons leven. Wij realiseren ons dat we er op dat gebied vaak een zooitje van hebben gemaakt. We houden van de natuur, de natuur inspireert en bekoort ons en tegelijkertijd gebruiken we die natuur voor ons eigen nut. Dat gaat vaak ten koste van die natuur en misschien wel van onszelf. De klok terugdraaien is niet altijd mogelijk. Eigenlijk zijn we, op een verkeerde manier, te afhankelijk geworden van bepaalde onderdelen van die natuur.
Dat natuur in haar breedste vorm en de ingreep in die natuur niet altijd verkeerd hoeft te zijn en tot een verrijking van mens en natuur kan leiden, wordt duidelijk in de kunstvorm ‘Land Art’. Nog een hedendaagse stap verder spreken we van de opvolger van Land Art, namelijk Ecokunst. Wat gebeurt er wanneer kunst en ecologie elkaar ontmoeten, wat is het resultaat van deze groene co-existentie? Bij Land Art staat de natuur bijna in dienst van de kunst en bij Ecokunst staat de kunst in dienst van de natuur en daarnaast stelt Ecokunst zich een maatschappelijk doel. Ecokunst is activistischer, streeft naar herwaardering en revitalisering van de natuur. De kunst is van ondergeschikt belang.
Land Art ontstond rond 1960 in Amerika. Het was een reactie op de vercommercialisering van de kunst. Een aantal kunstenaars hield zich letterlijk niet meer aan de grenzen van het museum en zij zochten een plek voor hun kunst buiten de galerie- en museummuren. Zij gingen naar buiten en zochten de natuur en het landschap op om kunst te maken. Bij Land Art of Landschapskunst is de natuur de bron van inspiratie en tegelijkertijd ook het materiaal en de plek voor de kunstwerken. Een cirkel van stenen, een spiraal van aarde of een uitgegraven vulkaan, allemaal vormen van Land Art. De traditionele Land Art kunstenaars gebruikte uitsluitend natuurlijke materialen. Tegenwoordig wordt er ook gekozen voor bijvoorbeeld asfalt, beton of metaal.
Er zijn verschillende vormen van Land Art: ingrepen in het landschap zelf, toevoegingen aan het landschap en acties in het landschap. Hierbij worden de mooiste plekjes in het landschap versterkt. Het kan ook zijn dat er ingegrepen wordt in de natuur door onnatuurlijke vormen in het landschap te plaatsen. Dat kan een reusachtige spiegeltoren in de Sahara zijn. Heinz Mack creëerde dat. Dan is de creatieve actie van de kunstenaar dominant en het landschap het decor.
Land Art Amerika
Amerikaanse Land Art-kunstenaars bewerkten het landschap en lieten hun sporen na in de uitgestrekte natuur van Amerika. Ze gebruikten hiervoor bulldozers en graafmachines en brachten veranderingen aan in de natuur door het graven van grachten en het bouwen van wallen. Ze maakten hun kunst in woestijnen, zeeën en polders. Deze kunstwerken kunnen niet worden verplaatst. Om ze te bekijken, moet je er heen en het met alle zintuigen ervaren. Onder invloed van het weer en de seizoenen verandert Land Art steeds en wordt dit ook anders beleefd.
In Nederland zijn er ook imposante Land Art objecten, zoals ‘Exposure’ (in de volksmond geheten ’de hurkende man’) van Antony Gormley in Lelystad. Sinds 2010 kijkt een stalen reus van bijna 26 meter hoog peinzend uit over het Markermeer. Van veraf is duidelijk een hurkende mensfiguur te herkennen, maar hoe dichterbij je komt, des te abstracter het stalen geraamte wordt. Eenmaal bij zijn voeten – je hoofd ter hoogte van de enkels – torent een wirwar van stalen elementen boven je uit. Het oogt chaotisch omdat alle onderdelen verschillende lengten hebben.
Antony Gormley liet zich voor het werk inspireren door de maakbaarheid van dit landschap. Toen hij door de polder reed, werd hij getroffen door het lijnenspel van al die rechte wegen en kanalen. Het ritme van de vele hoogspanningsmasten in Flevoland liet hij in Exposure terugkomen. Gormley neemt altijd zijn eigen lichaam als vertrekpunt en ook voor dit kunstwerk zat hij zelf model; gedurende een in zijn eigen woorden bijzonder onaangenaam anderhalf uur, hurkte hij voor de gipsen mal. Schotse elektriciteitsmast ontwikkelaars en Nederlandse ingenieurs deden er vervolgens zes jaar over om te zorgen dat het kunstwerk structureel solide werd. Het kunstwerk telt 18.245 stalen hoeklijnen, 547 knooppunten en 14.284 bouten. De reus zit met zijn lichaam dicht bij de grond – grond die hier geleend is van de zee. Als de zeespiegel stijgt, zal de man natte voeten krijgen, in stilte de horizon aanschouwend.
Dat natuur in haar breedste vorm en de ingreep in die natuur niet altijd verkeerd hoeft te zijn en tot een verrijking van mens en natuur kan leiden, wordt duidelijk in de kunstvorm ‘Land Art’. Nog een hedendaagse stap verder spreken we van de opvolger van Land Art, namelijk Ecokunst. Wat gebeurt er wanneer kunst en ecologie elkaar ontmoeten, wat is het resultaat van deze groene co-existentie? Bij Land Art staat de natuur bijna in dienst van de kunst en bij Ecokunst staat de kunst in dienst van de natuur en daarnaast stelt Ecokunst zich een maatschappelijk doel. Ecokunst is activistischer, streeft naar herwaardering en revitalisering van de natuur. De kunst is van ondergeschikt belang.
Land Art ontstond rond 1960 in Amerika. Het was een reactie op de vercommercialisering van de kunst. Een aantal kunstenaars hield zich letterlijk niet meer aan de grenzen van het museum en zij zochten een plek voor hun kunst buiten de galerie- en museummuren. Zij gingen naar buiten en zochten de natuur en het landschap op om kunst te maken. Bij Land Art of Landschapskunst is de natuur de bron van inspiratie en tegelijkertijd ook het materiaal en de plek voor de kunstwerken. Een cirkel van stenen, een spiraal van aarde of een uitgegraven vulkaan, allemaal vormen van Land Art. De traditionele Land Art kunstenaars gebruikte uitsluitend natuurlijke materialen. Tegenwoordig wordt er ook gekozen voor bijvoorbeeld asfalt, beton of metaal.
Er zijn verschillende vormen van Land Art: ingrepen in het landschap zelf, toevoegingen aan het landschap en acties in het landschap. Hierbij worden de mooiste plekjes in het landschap versterkt. Het kan ook zijn dat er ingegrepen wordt in de natuur door onnatuurlijke vormen in het landschap te plaatsen. Dat kan een reusachtige spiegeltoren in de Sahara zijn. Heinz Mack creëerde dat. Dan is de creatieve actie van de kunstenaar dominant en het landschap het decor.
Land Art Amerika
Amerikaanse Land Art-kunstenaars bewerkten het landschap en lieten hun sporen na in de uitgestrekte natuur van Amerika. Ze gebruikten hiervoor bulldozers en graafmachines en brachten veranderingen aan in de natuur door het graven van grachten en het bouwen van wallen. Ze maakten hun kunst in woestijnen, zeeën en polders. Deze kunstwerken kunnen niet worden verplaatst. Om ze te bekijken, moet je er heen en het met alle zintuigen ervaren. Onder invloed van het weer en de seizoenen verandert Land Art steeds en wordt dit ook anders beleefd.
In Nederland zijn er ook imposante Land Art objecten, zoals ‘Exposure’ (in de volksmond geheten ’de hurkende man’) van Antony Gormley in Lelystad. Sinds 2010 kijkt een stalen reus van bijna 26 meter hoog peinzend uit over het Markermeer. Van veraf is duidelijk een hurkende mensfiguur te herkennen, maar hoe dichterbij je komt, des te abstracter het stalen geraamte wordt. Eenmaal bij zijn voeten – je hoofd ter hoogte van de enkels – torent een wirwar van stalen elementen boven je uit. Het oogt chaotisch omdat alle onderdelen verschillende lengten hebben.
Antony Gormley liet zich voor het werk inspireren door de maakbaarheid van dit landschap. Toen hij door de polder reed, werd hij getroffen door het lijnenspel van al die rechte wegen en kanalen. Het ritme van de vele hoogspanningsmasten in Flevoland liet hij in Exposure terugkomen. Gormley neemt altijd zijn eigen lichaam als vertrekpunt en ook voor dit kunstwerk zat hij zelf model; gedurende een in zijn eigen woorden bijzonder onaangenaam anderhalf uur, hurkte hij voor de gipsen mal. Schotse elektriciteitsmast ontwikkelaars en Nederlandse ingenieurs deden er vervolgens zes jaar over om te zorgen dat het kunstwerk structureel solide werd. Het kunstwerk telt 18.245 stalen hoeklijnen, 547 knooppunten en 14.284 bouten. De reus zit met zijn lichaam dicht bij de grond – grond die hier geleend is van de zee. Als de zeespiegel stijgt, zal de man natte voeten krijgen, in stilte de horizon aanschouwend.
