003 - In de bus - Chris Canter: t Nieje Nedersaksisme

Chris Canter: t Nieje Nedersaksisme

Meert is de moand woarin at wiej t Nedersaksies as geveltsjetaal - um n woord van de Freeske taalbeweging te leenn - oet et kamnet kriejt. Ne taal vuur tegelkeswiesheedn, met aandere weur. Un heanig berichtken oaver ne gedichtnwedstried hier, un mien-meuiste-dialektwoord-peiling doar, en de kraantn en umropers hebt ere symboliese plicht vuur n joar wier doan en oet de zied. Gedichtn, meuiste dialektweur en platleedkes begeleidt noe a völle joarn et verval van t Nedersaksies as gemeenschopstaal.

Mooi te kiekn
Un niejer fenomeen is t begrip Nedersaksies vuur wat meest nog slichtweg ‘dialect’ neumd wördt. Der bint teekns dat dit oardig nieje begrip (dat a völ langer oonder taalkeundigen bekeand was) inzat wördt vuur wat aans, wat breders, as t behoald van de taal zölf. As zoovölste wieze van stearvnsbegeleiding vuur de taal, mer ok as symbool vuur dinge dee nich dreks wat met de taal van doon hebt.
Op de nieje Hollaandstalige webstie Nedersaksisch.com van t Platform Nedersaksisch, en in t webinar Nedersaksisch -Mooi te kiek’n- van de proveencie Oaveriessel, kö’j zeen dat ze t begrip Nedersaksies inzet vuur ne niejmoodse benoadering van ne (noord)oost-Nederlaandse identiteit. Ne identiteit dee nich sekuur vaste steet: et is an de leu dee’t et begrip in gebroek nemn wilt, um dat wieder inhoald te geavn.

Keze, wors en bier
Iej könt der oene keze, wors en bier met anpriezn. Iej könt der oe met ofzetn teagn t politiek- ekonomies-kulturele oaverwicht van de restn in t westn. Iej könt der oe met loatn filmen teagn de achtergroond van ne schiere weare met stöarig gröaznde koobeeste, en verkloarn hoo gemeudelik en unflappable at den Nedersaks töt in ziene vezels is. En iej könt aait perbeern um der nen niejn zanger of zangeres met te lanceern.
De Nedersaksiese taal wördt vuur zukke dinge gebroekt as verbeendnd histories earfgood, met n noadrok op histories. Dat dee taal duur de meeste leu nich meer - en duur aandern nich meer good - gebroekt wördt, koomp der vuur ambities zooas de hierboavn geneumde niks op an. Um t geveul van ne amparte kultuur oet te dreagn, bi’j nich per se méér neudig as n sprekwoord en n leedken. Ne beweging dee vúúr wil blievn dat et Nedersaksies as umgaankstaal kats vervöngn wördt duur et (al dan nich regiolekties) Hollaands, is t Nieje Nedersaksisme in dizze gedöante doarum nich.

t Heui möt van t laand
Wa wördt de Nedersaksiese taal noadrukkelik gebroekt vuur t ontwikkeln van de vuurasnog embryonale Nedersaksiese identiteit. Nedersaksies is springlevend, lod de striedroop van den Hollaandstaligen oetleg. De mythologiesn springleavntigen gebroeker van t Nedersaksies - al zee ik leu van boavn de zestig noe net nich zoo hoog meer springn - den is der spietig genog net vandage efkes nich maank. De vearkn möt voor hebn en t heui möt van t laand.
De onoetgesprökn opvatting lik te wean, dat et Nedersaksies vuureerst nog springleavntig is as taal van dorpsproat, en da’j op schrif, en in zoovöl aandere domeinn, vanzölfspreknd hoog Hollaands blieft doon. Dat leste koomp ja net good oet as t oe méér geet um de identiteit, kultuur, ekonomie en/of politiek van oost-Nederlaand oonder nen niejn mearknaam - Nedersaksies - en méénder um et Nedersaksies as warachtig gebroekte taal. As taal dee gebroekt wördt duur oezölf; nich allenig duur oenn luk eenvoaldigen, laandelikn noaber den zik zoo klook wet te verkroepn a’j ne zeukt, en woar a’j den niejn Hollaandstaligen sprekhoornd en impresario vuur bint.
Um positief of te sloetn: wel at et um de taal te doon is, kan umsgelieks perbeern met te veurn op de koare van de Nedersaksiese identiteit in wörding. Wel höld oe teagn?

[Umzat oet t Dreants in de oalde sproak van Eanske duur Goaitsen van der Vliet] 

Meer TKKR.TAAL op https://www.tkkr.nl/tkkrtaal/