TukkerTrek
Mantua, Commedia dell’arte en de volksrevues
In de serie ‘Twentse Trekken op Bijzondere Plekken’ doet Robert Beernink wekelijks voor TKKR met een kritisch-relativerende knipoog verslag van zijn reizen naar bijzondere plekken met Twentse trekken. Onder het motto: ‘In de Tukkers, hun aard, gewoontes en gebruiken, komt de hele wereld samen.’
Route 28
Marathon - MANTUA - Vaduz
Bijna elke plaats in Twente heeft wel een toneel- of revuegezelschap, sommige zelfs meerdere. Tot aan de jaren zestig van de twintigste eeuw, heerste ook in het amateurtoneel vaak een strikte scheiding op basis van de zuil waartoe men behoorde. De zuilen, gebaseerd op levensbeschouwing, trokken scherpe grenzen door de maatschappij: elke zuil had eigen scholen, politieke partijen, vakbonden, kranten, ziekenhuizen en verenigingen.
Die scheiding appelleerde sterk aan de kracht die het ‘onder ons’ gevoel, deel uit te maken van een groep gelijkgezinden, in zich borg. Van de buitenkant bekeken was dat ook zo, maar vanuit de basisdoelstellingen van de verschillende instituten werkte dat isolerend. De taak van een ziekenhuis is mensen beter maken, die van kranten nieuws en achtergronden brengen en die van een vakbond de rechten van arbeiders verbeteren. Een toneel- en revuegezelschap is er om toneel en revue op de planken te brengen.
Na de ontzuiling van de maatschappij was de weg vrij voor mensen om samen, onafhankelijk van levensbeschouwing, een gemeenschappelijk doel na te streven. Vanaf de jaren zeventig begon de televisie haar uiterlijke glans alweer te verliezen en brak een nieuwe bloeiperiode aan van plaatselijke culturele activiteiten. Theatergezelschappen floreren tot vandaag de dag als nooit tevoren!
De geschiedenis van het toneel gaat terug tot in de klassieke oudheid. De oudst bekende vormen zijn de tragedie en de komedie. In de middeleeuwen ontstond, naast de passiespelen met hun godsdienstige boodschap, het volkstoneel en de klucht.
Revue is een gevarieerde theatervorm waarin toneelstukjes worden afgewisseld met zang en dans. In de vorm vertonen die veel overeenkomsten met de klucht: een toneelstuk met overdreven, komische situaties.
Humor is een combinatie van denken en emoties. Door enerzijds een sterke associatie met het onderwerp creëren, gaat de toeschouwer deel uitmaken van de situatie. Door relativering - bijvoorbeeld de situatie groter of kleiner maken, ofwel incongruentie laten ontstaan - ontstaat afstand tussen de toeschouwer en die situatie, hij komt erbuiten te staan en neemt het niet langer ernstig. Door deze dubbele binding wordt de situatie als grappig ervaren. Het verantwoordelijk neurologisch gebied is de frontale kwab aan de rechterkant van de hersenen.
In revues draait het meestal om een combinatie van situatie en personages. Er is altijd wel een kenau, dom boertje of, nog beter, naïef stadsmens, die met elkaar in conflict raken. Het plot eindigt meestal in een situatie die het publiek als wenselijk en plezierig ervaart - je wilt toch goedgemutst de zaal verlaten of naar de bar. De kracht zit in de herkenning. Iedereen kent wel iemand die lijkt op een of meerdere gespeelde karakters.
Ik schrijf deze lange inleiding op een terras in Mantua, Lombardije, Noord-Italië. La dolce vita kent geen tijd. Volgens de bronnen werd in Mantua voor het eerst het ‘typentoneel’ van de Commedia dell’arte opgevoerd. Hoewel dit eigenlijk improvisatietoneel was, zijn er frappante overeenkomsten met Twentse revues, die door de kenner zeker zullen worden herkend.
De Commedia dell’arte was volkstoneel, dat inspeelde op actuele gebeurtenissen en bepaalde personen of types. Leemtes in de handeling werden opgevuld met onder andere dans en muziek. De Commedia dell’arte kende vaste personages die eenzelfde karakter hadden. Ze waren herkenbaar aan hun aankleding en maskers. Bekende figuren zijn Arlecchino - de clown met zwart masker en stok waarmee hij zelf regelmatig wordt afgeranseld, Pierrot - de ernstige witte clown met stijve puntmuts en zwarte traan op zijn gezicht die als tegenspeler van de domme clown optreedt en Colombina, op wie zowel Arlecchino als Pierrot verliefd zijn, maar ze allebei niet serieus neemt en een blauwtje laat lopen.
De echte grap is dat we niet meer om andersdenkenden lachen maar, door de spiegel van de herkenning, uiteindelijk om onszelf, het karakter achter het masker. Die zelfreflectie op onze eigen rol, is het grootste goed dat we in Twente bezitten.
Wordt vervolgd: Route 29 Mantua - VADUZ – Loreley: Vaduz, jodelen en de midwinterhoorn
Contact: www.robertbeernink.nl
Route 28
Marathon - MANTUA - Vaduz
Bijna elke plaats in Twente heeft wel een toneel- of revuegezelschap, sommige zelfs meerdere. Tot aan de jaren zestig van de twintigste eeuw, heerste ook in het amateurtoneel vaak een strikte scheiding op basis van de zuil waartoe men behoorde. De zuilen, gebaseerd op levensbeschouwing, trokken scherpe grenzen door de maatschappij: elke zuil had eigen scholen, politieke partijen, vakbonden, kranten, ziekenhuizen en verenigingen.
Die scheiding appelleerde sterk aan de kracht die het ‘onder ons’ gevoel, deel uit te maken van een groep gelijkgezinden, in zich borg. Van de buitenkant bekeken was dat ook zo, maar vanuit de basisdoelstellingen van de verschillende instituten werkte dat isolerend. De taak van een ziekenhuis is mensen beter maken, die van kranten nieuws en achtergronden brengen en die van een vakbond de rechten van arbeiders verbeteren. Een toneel- en revuegezelschap is er om toneel en revue op de planken te brengen.
Na de ontzuiling van de maatschappij was de weg vrij voor mensen om samen, onafhankelijk van levensbeschouwing, een gemeenschappelijk doel na te streven. Vanaf de jaren zeventig begon de televisie haar uiterlijke glans alweer te verliezen en brak een nieuwe bloeiperiode aan van plaatselijke culturele activiteiten. Theatergezelschappen floreren tot vandaag de dag als nooit tevoren!
De geschiedenis van het toneel gaat terug tot in de klassieke oudheid. De oudst bekende vormen zijn de tragedie en de komedie. In de middeleeuwen ontstond, naast de passiespelen met hun godsdienstige boodschap, het volkstoneel en de klucht.
Revue is een gevarieerde theatervorm waarin toneelstukjes worden afgewisseld met zang en dans. In de vorm vertonen die veel overeenkomsten met de klucht: een toneelstuk met overdreven, komische situaties.
Humor is een combinatie van denken en emoties. Door enerzijds een sterke associatie met het onderwerp creëren, gaat de toeschouwer deel uitmaken van de situatie. Door relativering - bijvoorbeeld de situatie groter of kleiner maken, ofwel incongruentie laten ontstaan - ontstaat afstand tussen de toeschouwer en die situatie, hij komt erbuiten te staan en neemt het niet langer ernstig. Door deze dubbele binding wordt de situatie als grappig ervaren. Het verantwoordelijk neurologisch gebied is de frontale kwab aan de rechterkant van de hersenen.
In revues draait het meestal om een combinatie van situatie en personages. Er is altijd wel een kenau, dom boertje of, nog beter, naïef stadsmens, die met elkaar in conflict raken. Het plot eindigt meestal in een situatie die het publiek als wenselijk en plezierig ervaart - je wilt toch goedgemutst de zaal verlaten of naar de bar. De kracht zit in de herkenning. Iedereen kent wel iemand die lijkt op een of meerdere gespeelde karakters.
Ik schrijf deze lange inleiding op een terras in Mantua, Lombardije, Noord-Italië. La dolce vita kent geen tijd. Volgens de bronnen werd in Mantua voor het eerst het ‘typentoneel’ van de Commedia dell’arte opgevoerd. Hoewel dit eigenlijk improvisatietoneel was, zijn er frappante overeenkomsten met Twentse revues, die door de kenner zeker zullen worden herkend.
De Commedia dell’arte was volkstoneel, dat inspeelde op actuele gebeurtenissen en bepaalde personen of types. Leemtes in de handeling werden opgevuld met onder andere dans en muziek. De Commedia dell’arte kende vaste personages die eenzelfde karakter hadden. Ze waren herkenbaar aan hun aankleding en maskers. Bekende figuren zijn Arlecchino - de clown met zwart masker en stok waarmee hij zelf regelmatig wordt afgeranseld, Pierrot - de ernstige witte clown met stijve puntmuts en zwarte traan op zijn gezicht die als tegenspeler van de domme clown optreedt en Colombina, op wie zowel Arlecchino als Pierrot verliefd zijn, maar ze allebei niet serieus neemt en een blauwtje laat lopen.
De echte grap is dat we niet meer om andersdenkenden lachen maar, door de spiegel van de herkenning, uiteindelijk om onszelf, het karakter achter het masker. Die zelfreflectie op onze eigen rol, is het grootste goed dat we in Twente bezitten.
Wordt vervolgd: Route 29 Mantua - VADUZ – Loreley: Vaduz, jodelen en de midwinterhoorn
Contact: www.robertbeernink.nl
