Tussen fatsoen en fraudebestrijding

Tussen fatsoen en fraudebestrijding

De affaire rond kinderopvangtoeslag is nog niet voorbij of een andere zit er alweer aan te komen. Het gaat om onfatsoenlijke behandeling van mensen in de bijstand. Het onfatsoenlijk uitvoeren van de wet door de Belastingdienst en van de gemeente als bijstandsverstrekker roept verontwaardiging op bij politici. Rondom deze verontwaardiging hangt echter een waas van hypocrisie. Het zijn immers de politici zelf die wetten maken, die ruimte bieden voor een onrechtvaardige uitvoering.

Wie de geschiedenis van de uitvoeringspraktijk van de bijstand heeft gevolgd ziet dat de wijze van uitvoering sterk afhankelijk is van het maatschappelijke klimaat.

Achtereenvolgende kabinetten reageerden - al dan niet gesteund door onderzoeken - op maatschappelijke opvattingen over de bijstandsverlening. De ene keer was het de afkeer van veel fraude in de bijstandspraktijk, een andere keer ging het over de bijstandswet die luiheid van mensen in de hand zou werken.

Een en ander leidde tot meer en vooral strengere regelgeving.

Nu worden politici geconfronteerd met de uitwassen van de huidige regelgeving. Dat vergt, zo lezen en horen we, actie.

Nieuwe regelgeving moet de huidige regeling corrigeren. De vraag is of de praktijk van de bijstandsverlening dan gaat veranderen.

Wat politici namelijk niet in de hand hebben, is de cultuur rondom de uitvoering.

Een cultuur gericht op fraudebestrijding versus een cultuur gericht op fatsoenlijke behandeling.

Wie een fatsoenlijke benadering van bijstand cliënten wil, moet allereerst de gemeenten ruimte bieden voor het nodige maatwerk.

Dat vereist meer en goed opgeleide uitvoerders en afscheid nemen van ambtenaren die hun blik vooral hebben gericht op bestrijding van fraude.

Vervolgens moet de gemeente financieel beter gecompenseerd worden voor de uitgaven in het kader van de bijstand.

Het kan en mag niet zo zijn dat een gemeente als Enschede miljoenen uit de eigen middelen beschikbaar moet stellen.

Gemeenten zouden wat flinker moeten optreden tegen het kabinet in plaats zich neerleggen bij de huidige situatie.

Uitwassen zijn nooit helemaal uit te bannen. Daarom is het zo belangrijk dat de praktijk van de bijstandsverlening kritisch wordt gevolgd, met name ook door sociaal werkers die met privéomstandigheden van mensen worden geconfronteerd. Ze zouden bij problemen, die zijn veroorzaakt door de overheid, aan de bel moeten trekken.

Activistische welzijnswerkers zijn meer dan ooit gewenst.


Drees Kroes, oud-projectleider FC Twente Scoren in de wijk