Panorama Twente 2050
Welvaart en economie kunnen niet zonder ‘groene waarden’
Wie honderd jaar geleden in Twente door het landschap liep, had grote kans hem tegen te komen: Jac P. Thijssen, de grondlegger van het natuurbeheer in ons land en oprichter van Natuurmonumenten. Daar op de Oldenzaalse stuwwal wandelde hij vaak richting zijn vriend Meester Beernink van natuurmuseum Natura Docet. Als geen ander wist Thijssen de waarde van het Landschap van Twente te waarderen. Hij inspireerde waarschijnlijk ook Gerrit Jan van Heek, de textielbaron die exact 90 jaar geleden Landschap Overijssel oprichtte.
Ik denk dat als Jac P. Thijsse of Gerrit Jan van Heek heden ten dage de regio zouden bezoeken, ze zich rot zouden schrikken van de staat van het landschap. Natuurlijk, is er nog tal van moois, zoals het Dal van de Mosbeek. Maar wat zouden ze denken van:
- de eindeloze blokkendozen, ofwel distributiecentra, langs onze snelwegen.
- Van de intensivering van de landbouw waardoor de laatste eeuw in Twente ruim 20.000 km houtwallen zijn gekapt en kruidenrijke en insectenrijke graslanden zijn vervangen door groen turbogras.
- de vele wegen en spoorlijnen die het landschap doorsnijden?
Thijsse en van Heek zouden zeker concluderen dat Twente langzamerhand niet alleen zijn zo kenmerkende coulisselandschap is kwijtgeraakt. En daardoor zijn ziel en zijn identiteit verloren heeft. Dat is het meest zichtbare. Maar wat voor ons als samenleving misschien nog kwalijker is, dat zijn de effecten die ons menselijk en economisch gedreven handelen heeft op de biodiversiteit. En door de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen is het klimaat zo verstoord dat de weersextremen toenemen. Het kaartenhuis dat biodiversiteit heet dreigt in snel tempo in elkaar te storten. Dit alles heeft impact op ons eigen leven, onze eigen welbevinden en gezondheid.
Verdrietig en strijdbaar
Alleen een gezonde natuur kan ons namelijk water, frisse lucht en voedsel leveren. Maar ja, de vooruitgang - zeg ik cynisch - is nog niet over: Nieuwe blokkendozen zijn gepland; Er wordt zelfs gesproken over een nieuwe spoorlijn dwars door Driene en Twekkelo, één van de weinig overgebleven kleinschalige authentieke Twentse landschappen. Er wordt vervuild water in de grond onder ons gepompt. Dat alles maakt me boos, verdrietig en strijdbaar. Het landschap verdient echter niet alleen strijders maar ook mensen en organisaties die perspectief bieden en in actie komen. We zien waar we als natuurorganisaties, provincie en waterschappen en anderen de natuur en landschap weer herstellen, wat tot spectaculaire resultaten leidt. De veerkracht van de natuur wordt hersteld. Het Twentse landschap laat haar pracht weer zien. Echter dit zijn nog maar relatief bescheiden maatregelen. Willen we echt iets voor natuur en landschap betekenen dan is meer nodig.
Werk aan de winkel
Wereldwijd is het streven dat er in ieder land 30% beschermde natuur in 2030 is. In Overijssel komen we aan de helft, waarvan maar deels beschermde natuur. Er is dus veel werk aan de winkel. Zeker voor een organisatie als Landschap Overijssel . Dat doen we in onze 60 natuurgebieden. En met maar liefst 7000 vrijwilligers die op het platteland werken aan landschapsherstel. En dat doen we samen met steeds meer agrariërs, die inzien dat het anders moet en ook kan. We zitten als oplossingsgerichte deskundigen in vele overleggen met spelers op het platteland om te werken aan dat nieuwe landschap. Het nieuwe kabinet geeft ons daarbij de nodige wind in de rug, met de grote aandacht voor de transities in de landbouw en het klimaat. Dit gaat ook voor Twente grote impact hebben.
Twenteboard
In de huidige succesvolle Agenda van Twente van de Twenteboard is daar nog nauwelijks rekening mee gehouden. Die agenda is nog vooral gebaseerd op samenwerking en innovatie. Dat is gelukt. Chapeau! De uitdagingen die er nog liggen zijn het aantrekken van talent en het vergroenen. Uitdagingen waarmee iedere regio mee te maken heeft. Maar die - en dat is mijn pleidooi - in combinatie gezien moeten worden. En juist in Twente, vanwege de potentie van onze natuur en landschap, erg succesvol aangepakt kunnen worden. Daarom hebben we als Landschap Overijssel als inspiratie al een eerste visie op de economische waarde van ons landschap opgesteld die we binnenkort aan de Twenteboard aanbieden.
Talent aantrekken
Een sneak preview hieruit: Neem de uitdaging aan van het aantrekken van talent. Er is een groeiend besef, vooral onder de jeugd, dat onze omgeving (ofwel het landschap) van grote waarde is voor het eigen welbevinden. Of zoals de gezaghebbende Twenteboard het formuleert: het Bruto Regionaal Geluk. Kern van het verhaal is dat welvaart en economie niet kunnen zonder welbevinden, duurzaamheid en ‘groene waarden’.
Voor talent vasthouden of lokken is juist die leefomgeving, net als het culturele klimaat, misschien wel belangrijker dan de kwaliteit van de universiteit, zo leert ons een internationale vergelijking. Zoveel verschil zit er namelijk niet in topuniversiteiten, wel in de omgeving waar ze zich bevinden. Dat geldt zeker voor de huidige jongeren die juist impact willen maken en iets betekenen voor de wereld en zijn omgeving. Dus vandaar is investeren in natuur en landschap, juist het investeren in het houden en aantrekken van talent.
Agenda voor Twente
Een tweede uitdaging is het gezamenlijk oppakken van de agenda van het kabinet, te weten de landbouwtransitie, de klimaatopgave en dus ook de duurzaamheidsopgave van bedrijven én het natuurinclusief en klimaatbestendig bouwen. Met deze drie opgaven is het mogelijk een nieuwe agenda voor Twente te maken die zowel stad als platteland met elkaar verbinden. We kunnen zo het landschap verbinden met de andere waarden van de regio: een bloeiende economie, ruimte voor innovatie en experiment, een bevolking die zich de omgeving en de economie toe-eigent en zich vrij voelt om zich er te ontplooien.Als we dit goed aanpakken en economie en ecologie echt in evenwicht brengen, dan zijn we als Twente toonaangevend. Nationaal en internationaal.
Integraal en groen
De rijksoverheid heeft voor die transities enorme budgetten beschikbaar gesteld. Aan ons om plannen te maken: integraal en groen met het natuurlijk systeem als basis. Twee concrete suggesties alvast om van kans tot uitvoering te laten komen. De eerste is: waarom gaan Twentse bedrijven onze boeren niet structureel financieel helpen bij het planten en onderhouden van houtwallen, het vasthouden van water, het verbouwen van kruidenrijke insectenvriendelijke gewassen etc. Zo zorgen we voor een eerlijke beloning en hopelijk een bouwsteen voor een nieuw verdienmodel voor deze sector, terwijl ze hun maatschappelijke rol beter kunnen pakken.
Bedrijven kunnen tevens hun hopelijk steeds kleiner wordende co2-voetafdruk compenseren in het mooier, gezonder en welvarender maken van de eigen regio! Wat een win-win situatie is dat.
Duurzame voedselproductie
En een tweede suggestie is meer gericht op de transitie van de landbouw. Voedselproductie is en blijft een groot maatschappelijk doel in het landelijk gebied. We moeten werk maken van duurzame voedselproductie op basis van het natuurlijk systeem. Dan zorgen we voor een gezonder en mooier landschap. En anderzijds andere vormen van landbouw stimuleren: onder de noemers van kringlooplandbouw, voedselbossen en andere initiatieven wordt de kracht van het landschap anders ingezet voor voedselproductie.
Dit past erg goed bij de veranderende voedselbehoefte in onze samenleving: meer plantaardige eiwitten en veel minder vlees. Wat een kansen voor onze agrariërs! Ik daag ook de universiteit en andere onderwijsinstellingen uit hieraan mee te werken. Het platteland van Twente is een groot onderzoeksveld dat vraagt om toepassingsgerichte wetenschap.
Draagvlak
Al die veranderingen hebben wel een samenwerkingsvorm nodig die breder is dan alleen de leden van de huidige Twenteboard. Meer draagvlak voor de Agenda van Twente is nodig, oordeelde TC Tubantia onlangs nog terecht. Meer partijen aan tafel bij het maken van plannen. Groene kennispartijen, juist omdat het noodzakelijk is dat de toekomst van Twente niet alleen maar via de band van de economie wordt ontwikkeld, maar dat de natuur, duurzaamheid en circulariteit dar onlosmakelijk mee verbonden is. Het landschap van Twente gaat veranderen, ook zonder die samenwerking. Maar als het aan mij ligt, dan doen we dat goed en dus samen. Met een echt plan.
Dit is een verkorte versie van de speech die Michael Sijbom, directeur Landschap Overijssel, onlangs hield tijdens het symposium ‘De waarde van het landschap’.
Ik denk dat als Jac P. Thijsse of Gerrit Jan van Heek heden ten dage de regio zouden bezoeken, ze zich rot zouden schrikken van de staat van het landschap. Natuurlijk, is er nog tal van moois, zoals het Dal van de Mosbeek. Maar wat zouden ze denken van:
- de eindeloze blokkendozen, ofwel distributiecentra, langs onze snelwegen.
- Van de intensivering van de landbouw waardoor de laatste eeuw in Twente ruim 20.000 km houtwallen zijn gekapt en kruidenrijke en insectenrijke graslanden zijn vervangen door groen turbogras.
- de vele wegen en spoorlijnen die het landschap doorsnijden?
Thijsse en van Heek zouden zeker concluderen dat Twente langzamerhand niet alleen zijn zo kenmerkende coulisselandschap is kwijtgeraakt. En daardoor zijn ziel en zijn identiteit verloren heeft. Dat is het meest zichtbare. Maar wat voor ons als samenleving misschien nog kwalijker is, dat zijn de effecten die ons menselijk en economisch gedreven handelen heeft op de biodiversiteit. En door de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen is het klimaat zo verstoord dat de weersextremen toenemen. Het kaartenhuis dat biodiversiteit heet dreigt in snel tempo in elkaar te storten. Dit alles heeft impact op ons eigen leven, onze eigen welbevinden en gezondheid.
Verdrietig en strijdbaar
Alleen een gezonde natuur kan ons namelijk water, frisse lucht en voedsel leveren. Maar ja, de vooruitgang - zeg ik cynisch - is nog niet over: Nieuwe blokkendozen zijn gepland; Er wordt zelfs gesproken over een nieuwe spoorlijn dwars door Driene en Twekkelo, één van de weinig overgebleven kleinschalige authentieke Twentse landschappen. Er wordt vervuild water in de grond onder ons gepompt. Dat alles maakt me boos, verdrietig en strijdbaar. Het landschap verdient echter niet alleen strijders maar ook mensen en organisaties die perspectief bieden en in actie komen. We zien waar we als natuurorganisaties, provincie en waterschappen en anderen de natuur en landschap weer herstellen, wat tot spectaculaire resultaten leidt. De veerkracht van de natuur wordt hersteld. Het Twentse landschap laat haar pracht weer zien. Echter dit zijn nog maar relatief bescheiden maatregelen. Willen we echt iets voor natuur en landschap betekenen dan is meer nodig.
Werk aan de winkel
Wereldwijd is het streven dat er in ieder land 30% beschermde natuur in 2030 is. In Overijssel komen we aan de helft, waarvan maar deels beschermde natuur. Er is dus veel werk aan de winkel. Zeker voor een organisatie als Landschap Overijssel . Dat doen we in onze 60 natuurgebieden. En met maar liefst 7000 vrijwilligers die op het platteland werken aan landschapsherstel. En dat doen we samen met steeds meer agrariërs, die inzien dat het anders moet en ook kan. We zitten als oplossingsgerichte deskundigen in vele overleggen met spelers op het platteland om te werken aan dat nieuwe landschap. Het nieuwe kabinet geeft ons daarbij de nodige wind in de rug, met de grote aandacht voor de transities in de landbouw en het klimaat. Dit gaat ook voor Twente grote impact hebben.
Twenteboard
In de huidige succesvolle Agenda van Twente van de Twenteboard is daar nog nauwelijks rekening mee gehouden. Die agenda is nog vooral gebaseerd op samenwerking en innovatie. Dat is gelukt. Chapeau! De uitdagingen die er nog liggen zijn het aantrekken van talent en het vergroenen. Uitdagingen waarmee iedere regio mee te maken heeft. Maar die - en dat is mijn pleidooi - in combinatie gezien moeten worden. En juist in Twente, vanwege de potentie van onze natuur en landschap, erg succesvol aangepakt kunnen worden. Daarom hebben we als Landschap Overijssel als inspiratie al een eerste visie op de economische waarde van ons landschap opgesteld die we binnenkort aan de Twenteboard aanbieden.
Talent aantrekken
Een sneak preview hieruit: Neem de uitdaging aan van het aantrekken van talent. Er is een groeiend besef, vooral onder de jeugd, dat onze omgeving (ofwel het landschap) van grote waarde is voor het eigen welbevinden. Of zoals de gezaghebbende Twenteboard het formuleert: het Bruto Regionaal Geluk. Kern van het verhaal is dat welvaart en economie niet kunnen zonder welbevinden, duurzaamheid en ‘groene waarden’.
Voor talent vasthouden of lokken is juist die leefomgeving, net als het culturele klimaat, misschien wel belangrijker dan de kwaliteit van de universiteit, zo leert ons een internationale vergelijking. Zoveel verschil zit er namelijk niet in topuniversiteiten, wel in de omgeving waar ze zich bevinden. Dat geldt zeker voor de huidige jongeren die juist impact willen maken en iets betekenen voor de wereld en zijn omgeving. Dus vandaar is investeren in natuur en landschap, juist het investeren in het houden en aantrekken van talent.
Agenda voor Twente
Een tweede uitdaging is het gezamenlijk oppakken van de agenda van het kabinet, te weten de landbouwtransitie, de klimaatopgave en dus ook de duurzaamheidsopgave van bedrijven én het natuurinclusief en klimaatbestendig bouwen. Met deze drie opgaven is het mogelijk een nieuwe agenda voor Twente te maken die zowel stad als platteland met elkaar verbinden. We kunnen zo het landschap verbinden met de andere waarden van de regio: een bloeiende economie, ruimte voor innovatie en experiment, een bevolking die zich de omgeving en de economie toe-eigent en zich vrij voelt om zich er te ontplooien.Als we dit goed aanpakken en economie en ecologie echt in evenwicht brengen, dan zijn we als Twente toonaangevend. Nationaal en internationaal.
Integraal en groen
De rijksoverheid heeft voor die transities enorme budgetten beschikbaar gesteld. Aan ons om plannen te maken: integraal en groen met het natuurlijk systeem als basis. Twee concrete suggesties alvast om van kans tot uitvoering te laten komen. De eerste is: waarom gaan Twentse bedrijven onze boeren niet structureel financieel helpen bij het planten en onderhouden van houtwallen, het vasthouden van water, het verbouwen van kruidenrijke insectenvriendelijke gewassen etc. Zo zorgen we voor een eerlijke beloning en hopelijk een bouwsteen voor een nieuw verdienmodel voor deze sector, terwijl ze hun maatschappelijke rol beter kunnen pakken.
Bedrijven kunnen tevens hun hopelijk steeds kleiner wordende co2-voetafdruk compenseren in het mooier, gezonder en welvarender maken van de eigen regio! Wat een win-win situatie is dat.
Duurzame voedselproductie
En een tweede suggestie is meer gericht op de transitie van de landbouw. Voedselproductie is en blijft een groot maatschappelijk doel in het landelijk gebied. We moeten werk maken van duurzame voedselproductie op basis van het natuurlijk systeem. Dan zorgen we voor een gezonder en mooier landschap. En anderzijds andere vormen van landbouw stimuleren: onder de noemers van kringlooplandbouw, voedselbossen en andere initiatieven wordt de kracht van het landschap anders ingezet voor voedselproductie.
Dit past erg goed bij de veranderende voedselbehoefte in onze samenleving: meer plantaardige eiwitten en veel minder vlees. Wat een kansen voor onze agrariërs! Ik daag ook de universiteit en andere onderwijsinstellingen uit hieraan mee te werken. Het platteland van Twente is een groot onderzoeksveld dat vraagt om toepassingsgerichte wetenschap.
Draagvlak
Al die veranderingen hebben wel een samenwerkingsvorm nodig die breder is dan alleen de leden van de huidige Twenteboard. Meer draagvlak voor de Agenda van Twente is nodig, oordeelde TC Tubantia onlangs nog terecht. Meer partijen aan tafel bij het maken van plannen. Groene kennispartijen, juist omdat het noodzakelijk is dat de toekomst van Twente niet alleen maar via de band van de economie wordt ontwikkeld, maar dat de natuur, duurzaamheid en circulariteit dar onlosmakelijk mee verbonden is. Het landschap van Twente gaat veranderen, ook zonder die samenwerking. Maar als het aan mij ligt, dan doen we dat goed en dus samen. Met een echt plan.
Dit is een verkorte versie van de speech die Michael Sijbom, directeur Landschap Overijssel, onlangs hield tijdens het symposium ‘De waarde van het landschap’.
