Evolutiebiologie, sport en gender

Primatoloog Frans de Waal maakt in zijn laatste boek ‘Anders’ inzichtelijk dat evolutionair- biologisch denken ruimte geeft aan de discussie over genderidentiteit. Wij zijn primair biologische wezens. Ook sportende mensen. Wij kunnen niet on-biologisch opereren en dat beseffen we steeds meer. Het lichaam is geen neutraal onbeschreven blad bij de geboorte. Het sekseverschil tussen man en vrouw ligt zo goed als vast in de chromosomen.

Flexibel spectrum
De moderne wetenschap heeft het begrip genderidentiteit geïntroduceerd en beschrijft het op gedragsniveau: gender, het gevoel mannelijk of vrouwelijk te zijn. Het blijkt flexibel te zijn. Er is een spectrum dat loopt van feminien naar masculien, met alles daartussenin. Mannelijke eigenschappen (voorkeur voor vechttechnieken) en vrouwelijke eigenschappen (voorkeur voor verzorgende taken) zie je zowel bij mannen als vrouwen of non-binaire mensen. Feit is dat de meeste mannen zich man voelen en dat de meeste vrouwen zich vrouw voelen.

Competitie in de 21ste eeuw
De 21ste eeuwse maatschappij kan niet meer zonder de acceptatie van biologische variatie. We leven in een geïndividualiseerde, inclusieve samenleving waarin de burgers architect zijn geworden van hun eigen levensloop en hun sportcarrià¨re. Formele sportcompetities zijn gebaseerd op een traditionele strakke maatschappelijke indeling tussen man en vrouw. Met als uitgangspunt daarbij dat sport een eerlijke strijd moet zijn. In algemene zin is het de kunst om te komen tot een inclusieve samenleving, die de biologische verschillen en variatie tussen mensen niet onnodig uitvergroot of eindeloos verkleint. In de sport is dit best wel lastig. Winnen in de sport staat centraal. Het maakt vaak niet uit hoe er gewonnen wordt als het maar een eerlijke competitie is binnen de spelregels.

Omgaan met variatie
Sport gaat dus om winnen. De biologische verschillen doen er juist toe. Maar als je eerlijke competitie wilt, mogen dan alleen vrouwen met XX-chromosomen meedoen aan vrouwensport? Of mogen ook vrouwen met XY-chromosomen in hun constitutie meedoen? Die zijn over het algemeen sterker dan vrouwen met XX-chromosomen. Oud zwemsubtopper bij de heren, Lia Thomas, ging na het ondergaan van een transitie tot vrouw prijzen winnen in de vrouwencategorieën. Ondanks de testosterononderdrukking en afname van spiermassa wint ze meer dan destijds bij de mannen. In de internationale sportwereld is er veel discussie en onenigheid over de deelname en prestaties van Lia Thomas. Als we biologisch ongelijkheid (en daarbij passende genderidentiteit) van alle mensen aanvaarden, stelt de Waal in zijn boek, kunnen we maatschappelijke gendergelijkheid (dus maatschappelijke inclusiviteit) overeind houden. Voor de makers van de spelregels in sportwereld is er nog veel werk aan de genderwinkel. Spelregels maken of handhaven zonder de begrippen sekse en gender tegen elkaar uit te spelen. Eerlijk prijzen winnen in sport is belangrijk. Nog belangrijker is dat Lia Thomas veel gelukkiger is als vrouw. ‘Sport is de belangrijkste bijzaak in het leven, maar het blijft een bijzaak.’