Gehaktbal-denken in de gezondheidszorg

Lopend op het Centraal Station van Utrecht trek ik snel een kroket uit de muur. Zonder gàªne maakte ik deze keuze zodat ik de aansluitende trein op perron 12 niet mis. Snackbars, cafetaria’s of frietkoten zijn ideaal op een station als je snel even iets wilt eten. Een prettige vorm van consumeren vind ik dit eigenlijk. Dit heb ook wel een beetje gemist het afgelopen jaar. De kwaliteit van het junkfood is daarbij gelukkig beter dan het matige imago doet geloven. Althans dit maak ik mezelf wijs tegen beter weten in. Psychologen noemen dit fenomeen met een deftig woord cognitieve dissonantie volgens een theorie uit 1957. 1
Consumentisme heeft twee kanten. Daar zit ‘m de kneep. Even snel iets halen is handig maar welk product haal je bij welke snackbar? Als je voor een alledaags gezondheidsprobleem of een existentieel probleem uitkomt bij een geavanceerde gezondheidssnackbar heeft het 21ste eeuwse consumeren inderdaad twee kanten. Je haalt snel een kraakje bij de lokale chiropractor in de buurt, je laat een naaldje zetten bij de dryneedlingsuperspecialist op advies van de familie, of je gaat aan een beetje mindfulness doen in een ijsbad als het mentaal tegenzit! Soms is het handig en afdoende bij een enkelvoudige klacht of om van een tijdelijk levensdip te herstellen. In wezen is het niets anders dan mijn snelle consumptie op het Centraal Station. Op zich is er niets tegen een snelle en handige quick fix. En het is de hyperrealiteit in onze consumentistisch geordende samenleving.

Quick fix
De Belgische filosoof Erik Meganck maakt bezwaar tegen het onderliggende gehaktbal-denken, zoals hij dit platte denken noemt, dat in onze cultuur groteske vormen aanneemt. Gehakbal-denken slaat iedere nuance en twijfel neer. Over de quick-fix en het gehaktbal-denken praat ik met een patiënt die aanhoudende pijn heeft tussen zijn schouderbladen na een auto-ongeluk zes maanden geleden. Hij heeft, zoals je vaker ziet bij mensen met aanhoudende pijn, vele therapeutische Quick-fix uitstapjes gemaakt naar hulpverleners van verschillende pluimage. Het past precies bij mijn patient die ondernemer is in hart en nieren en actie wil zien.

Vertraagd herstel
Ik wil geen gezeur over mijn drie zaken waar ik 80 uur in de week mee bezig ben. Dat heeft er toch allemaal niets mee te maken. Help me snel van mijn klachten af en verder wil ik geen gedoe. Ik wil geen pijn. Dat is mijn vraag. Of moet ik toch bij iemand anders zijn? Op verzoek van de orthopedisch chirurg wordt een graded activity programma gestart. Anita Stevens slaat met het klinisch agenderen van de Personal Specific Goalsetting de spijker op de kop. Met de PSG kun je op het spoor komen van de vraag achter de vraag. Bij deze patiënt komen we niet tot een realistisch doel. Er ligt een onrealistisch verzoek achter zijn vraag. Wel wordt duidelijk dat hij zelf als geen ander weet wat cognitieve dissonantie is. Tegen beter weten in wil hij toch een quick fix. Zijn beeld over consumeren van ‘gehaktballen’ gezondheid heeft duidelijk twee kanten. Hij beseft terdege dat hij zelf iets moet veranderen om te kunnen herstellen. Maar dat gaat niet snel genoeg.

Gezond gedrag
Vroeger ging hij nog wel eens een weekend alleen weg om een beetje bij te komen. Nu niet meer. We formuleren samen via de PSG een doel: hij moet anders gaan werken. Daarnaast krijgt hij wat oefeningen mee, een hypertone spier wordt losgemaakt en we bespreken een en ander. De behandeling is veelzijdig, niet te vangen in een quick fix maar hopelijk wel duurzaam. Hij aast tijdens het consult nog wel op een quick fix, maar inmiddels heeft hij een vakantie geboekt. De dialoog over de twee kanten van consumentisme en gezondheidszorg of zorg voor gezondheid komt op gang. Over een paar maanden eens kijken of ik een column kan schrijven of zijn vertraagd herstel is veranderd in duurzaam Gezond Gedrag.

Dr. Wim Hullegie, fysiotherapeut en wetenschapsfilosoof