Over graafmachines, gehandicapten en corona

In Nederland ligt ruim 1,7 miljoen kilometer aan ondergrondse infrastructuur. In Enschede hebben vaklui in het centrum met behulp van graafmachines de voor ons burgers onzichtbare problemen aan kabels en leidingen hersteld. De verkeershinder is weer voorbij. En dat is een mooi gegeven op deze 3e december 2021, Wereld Gehandicapten Dag. Twee miljoen Nederlanders hebben een beperking. Ze zijn bijvoorbeeld slechtziend, blind of doof, hebben een lichamelijke of verstandelijke beperking of psychische problemen. Sinds 2016 geldt het VN-verdrag Handicap ook in Enschede. Het doel van dit verdrag is dat de positie van mensen met een beperking verbetert. Maar ondanks de vele goede initiatieven voor mensen met een beperking is er nog veel werk te doen. De combinatie van de coronacrisis en de verkeershinder door de ondergrondse renovatie in het centrum heeft dit pijnlijk duidelijk gemaakt. De inclusieve samenleving is van het ene moment op het andere aan de kant geschoven.

Exclusieve samenleving
Onderzoeker en docent Mijke Hartendorp van de Hogeschool, zelf slechtziend, luidt de noodklok in de TC Tubantia van donderdag 11 november 2021. Schrijnend is het om te moeten constateren dat tijdens de coronacrisis mensen die blind zijn, slechtziend of doofblind, aan hun lot zijn overgelaten. In de winkels was het lastig voor iemand die visueel beperkt is om het desinfectie-apparaat te detecteren, laat de staan looproutes te traceren of een noodzakelijk bezoek aan een apotheker te realiseren. In het centrum van Enschede was de ellende dus schrijnend in het kwadraat. De omleidingen i.v.m. de reparaties van de infrastructuur in de bodem en corona veroorzaakten onbedoeld een exclusieve samenleving.

‘Mechanisch denken’
De onzichtbare defecten onder grond in Enschede zijn te repareren. Het centrum van Enschede is inmiddels weer toegankelijk. Maar de meeste beperkingen van veel medeburgers zijn niet te repareren. Het ‘mechanisch denken’ is noodzakelijk en prima bij een beperkt aantal gezondheidsproblemen. Maar het reparatiemodel is niet handig bij de meeste alledaagse gezondheidsproblemen.
Tegen de meeste ziekten en ouderdom is geen kruid gewassen. En dat zal voorlopig zo blijven: leven en ouderdom zijn twee kanten van dezelfde evolutionaire medaille. Toch worden wij burgers steeds weer verrast door de logica van de natuur. De coronacrisis legt de vinger op de zere plek van ons mechanische gezondheidssysteem. Met mechanische denken maak je de samenleving niet toegankelijk voor iedereen. Mensen met een beperking verdwijnen te vaak op de sociale schroothoop, net zoals defecte machines. Een samenleving met 2 miljoen laaggeletterden, 2 miljoen mensen met een beperking en 1 miljoen mensen met een zeldzame aandoening vraagt om een evolutionaire benadering om inclusief te zijn voor iedereen.

Evolutionair Denken
In de natuur, ons lichaam incluis, is het geheel meer dan de som der delen. De huidige organisatie van de zorg erkent geen evolutionaire samenhang tussen omgeving, functioneren en de mens. Dit vraagt heel snel om een injectie Vitamine ED. ED staat voor Evolutionair Denken. Daar hoeven we niet hoogdravend over te doen. Het is niet eens een nieuw inzicht dit ‘denken en werken’ vanuit het geheel. Hoe beter we de logica van de natuur begrijpen, hoe beter we met de natuur kunnen omgaan. De huidige crisis vraagt om een andere manier van organiseren om de toegankelijkheid op iedere plek voor iedereen met welke beperking dan ook te realiseren. Misschien is Midas Dekker de ideale vakminister voor het ministerie van VWS?

Dr. Wim Hullegie, fysiotherapeut en wetenschapsfilosoof

Foto: Jack Westerlaken/Studio New West