Gelezen!
Nieuwsoverzicht van ma 11 t/m zo 17 december 2023
Toch de economie.
Waarom stemde bijna 24% op de PVV? En waarom koos 13% voor nieuwkomer NSC? Plus 6% voor protestpartij BBB?
Ik lees in de commentaren vooral sociologische verklaringen. Over de politiek die de band met de burger is verloren. Over de elite die neerkijkt op de gewone man. En over onzekere burgers die zich geen raad weten met de snelle veranderingen. Eigenlijk gewoon de verklaringen die we al sinds Fortuyn horen. Ik vind deze clichés niet bijster overtuigend! Zou het niet ook door de economie kunnen komen? In de VS kijken ze wél met zo’n bril naar de peilingen. Amerikanen zijn ontevreden en onzeker over de economie en geven daarvan Biden de schuld. Zo’n sentiment heerst ook in Nederland. In november kwam het consumentenvertrouwen voor de 52ste maand op rij onder de nul uit. Dat is de langste negatieve reeks sinds de maandelijkse meting in 1986 begon. Nederlanders zijn pessimistisch over de economie en over de eigen financiën. Tel daarbij op dat ‘in onze ‘compensatiemaatschappij’ de schuld van persoonlijke pech standaard bij de overheid wordt gelegd’ en de overwinning van protest-rechts is opeens beter te begrijpen. (Mathijs Bouman in het FD).
………………………………………………………………………
Eén op de 5 jongeren slachtoffer van huiselijk geweld, geen toename door corona.
Van de jongeren tussen 16 en 25 jaar was in 2022 zo’n 18% een slachtoffer van huiselijk geweld, blijkt uit onderzoek van het CBS en het WODC. Dat komt neer op 350 duizend jongeren. Maar de lockdowns tijdens de pandemie lijken geen grotere stijging van huiselijk geweld dan gemiddeld. Van alle Nederlanders ouder dan 16 jaar zei zo’n 9% slachtoffer te zijn geweest in de voorgaande twaalf maanden. Van de jongeren tussen de 16 en 18 jaar was zelfs 24,6% slachtoffer. Doordat gezinsleden tijdens de pandemie meer op elkaars lip kwamen te zitten werd gevreesd voor een stijging van deze cijfers. Die vrees wordt niet bewaarheid! Fysiek geweld en dwingende controle, waarbij iemand een ander sterk domineert zijn de meest voorkomende vormen van huiselijk geweld tegen jonge slachtoffers. Bij fysiek geweld zijn broers (37%) en zussen (25%) vaak de dader, bij dwingende controle is dit in 85% van de gevallen een ouder. Jonge vrouwen zijn vaker slachtoffer dan mannen. (VK)
………………………………………………………………
Zo wil Europa AI aan banden leggen.
Na dagen onderhandelen bereikte de EU een akkoord over AI-wetgeving. Volgens een Europarlementariër was het een ‘enorme strijd’.
Als de moeite waarmee het AI-akkoord tot stand kwam illustratief is voor de grote politieke en commerciële belangen, kun je constateren: die zijn reusachtig!
Na marathonsessies van 36 uur, bereikte de EU vrijdagavond laat een akkoord over de zogeheten AI Act. Het betekent dat Europa nu vooroploopt met het reguleren van kunstmatige intelligentie, iets waar prominente AI-deskundigen wereldwijd al tijden om roepen. In een verklaring loofde voorzitter Von der Leyen de wet die ‘op de mens gerichte transparante en verantwoorde […]AI-in-de-EU’ stimuleert, maar ook ‘substantieel bijdraagt aan de ontwikkeling van mondiale vangrails voor betrouwbare AI’.
Nog niet alle details over het akkoord zijn bekend en ook moeten het Europarlement en EU-lidstaten zich nog over het eindresultaat uitspreken. Maar de kaders zijn wel bepaald, en daarmee wordt duidelijk hoe Europa AI in de komende jaren aan banden wil gaan leggen en daarmee wereldwijd een norm wil stellen. Uitgangspunt van de wet is dat hoe groter de risico’s bij een AI-systeem zijn, hoe strenger de regels zijn. Het betekent een verbod op systemen met een onaanvaardbaar risico, bijvoorbeeld zogeheten ‘sociale scoresystemen’ door overheden, die burgers categoriseren op basis van persoonlijke kenmerken of gedrag, en het gebruik van emotie- herkenningssoftware door werkgevers of onderwijsinstellingen. Op aandringen van het Europarlement wordt het ook verboden te voorspellen of een individu de fout in zal gaan op basis van persoonsgegevens – iets wat een rol speelde in de Toeslagenaffaire in Nederland. (NRC)
…………………………………………………………………
Poolse premier Morawiecki sneuvelt na stemming, Donald Tusk volgt hem op.
Het Poolse parlement heeft gisteren het vertrouwen opgezegd in premier Morawiecki en Donald Tusk aangewezen als zijn opvolger. Daarmee komt er een eind aan 8 jaar waarin de partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) geprobeerd heeft het land volledig naar haar hand te zetten.
Los van de interne onrust die de machtsperiode opleverde en een splijting in de samenleving die het veroorzaakte, zorgde de machtsperiode voor een bijna permanente strijd met de EU. Brussel vreesde voor de democratie en sneed Polen daarom grotendeels af van Europese fondsen. Sinds de parlementsverkiezingen op 15 oktober was echter duidelijk dat de PiS niet langer aan de macht kon blijven. De partij werd weliswaar de grootste, maar dat was onvoldoende om de gezamenlijke oppositie de baas te kunnen. Voor Tusk - de aartsvijand van PiS – wordt het een derde ambtstermijn. Tusk kreeg van het parlement 248 stemmen voor en 201 stemmen tegen. Hij was eerder premier tussen 2007 en 2014, het jaar waarin hij voorzitter werd van de Europese Raad. Een van de eerste doelstellingen van Tusk zal ongetwijfeld zijn de relatie met de EU te herstellen zodat Polen weer de beschikking krijgt over Europese fondsen. Zo heeft Brussel ruim €34 mrd uit het coronaherstelfonds geblokkeerd. Brussel heeft vertrouwen in Tusk dat hij de onafhankelijkheid van rechtbanken zal herstellen maar er wordt toch een slag om de arm gehouden omdat een rechtssysteem dat kapot is gemaakt niet zo eenvoudig te repareren is. (FD)
…………………………………………………………….
Volle AZC’s en langere wachttijden, terwijl aantal asielverzoeken nauwelijks is gegroeid.
Het aantal openstaande asielaanvragen blijft oplopen, evenals de tijd die de Immigratie- en naturalisatiedienst (IND) erover doet om deze af te handelen. De gemiddelde wachttijd is opgelopen tot een jaar. De groeiende wachttijden zijn een belangrijke reden dat asielzoekerscentra steeds voller raken. AZC’s tellen momenteel meer dan 60 duizend bewoners, van wie een kwart statushouders zijn die wachten op een woning. Dit aantal is de afgelopen maanden niet gegroeid.
Op dit moment staan er ruim 70 duizend asielaanvragen open, een jaar geleden waren dit er krap 48 duizend. Bovendien groeit het aantal asielzoekers dat langer wacht. 55% van de aanvragen staat al langer dan een half jaar open, tegenover 35% vorig jaar. Van de asielzoekers wacht 12% zelfs al langer dan 15 maanden. De IND moet normaal gesproken binnen een half jaar een beslissing nemen over een aanvraag. Die termijn werd vorig jaar verlengd naar 15 maanden. De vrees van Rutte IV dat het aantal asielzoekers dit jaar zou groeien tot 70.000 personen blijkt vrijwel zeker ongegrond! Met nog een maand te gaan staat de teller op 45,7 duizend, slechts 700 meer dan op hetzelfde moment vorig jaar. Toen kwam het eindtotaal op 48 duizend. Er komen dit jaar ook minder nareizigers naar Nederland. Het aantal eerste aanvragen en verzoeken van alleenstaande minderjarigen is iets gestegen. (VK)
…………………………………………………..
Een transitie om ‘afstand te nemen’ van kolen, olie en gas.
Niet eerder is in een slotverklaring zo expliciet verwezen naar het einde van het tijdperk van fossiele energie.
De wereld moet op een rechtvaardige, ordelijke en billijke manier afstand nemen (transitioning away) van fossiele brandstoffen in energiesystemen. Dat is de toverformule waarmee Sultan Al-Jaber, voorzitter van de klimaattop in Dubai, erin is geslaagd om de ambities van Europa en het verzet van de olieproducerende landen bij elkaar te brengen in een slotverklaring. Het doel is om ‘in dit kritieke decennium acties te versnellen, om rond 2050 netto-nul emissies te bereiken, in overeenstemming met de wetenschap’.
Ongeveer 24 uur later dan gepland is dit volgens Al-Jaber niets minder dan ‘een historisch besluit’. Nooit eerder werd er in de slotverklaring van een klimaattop zo expliciet verwezen naar het einde van het tijdperk van de fossiele energie. Twee dagen en nachten van zenuwslopende onderhandelingen waren nodig om min of meer op te schrijven wat volgens klimaatwetenschappers al lang overduidelijk is: zonder een einde te maken aan het gebruik van kolen, olie en gas is het onmogelijk om klimaatverandering een halt toe te roepen. De uitkomst betekent volgens Al-Jaber ‘een betere toekomst voor de mensheid en de planeet’. Hij zei dat het akkoord de kans biedt om onze economieën opnieuw te definiëren. Maar hij sprak meteen een waarschuwing uit: ‘Een overeenkomst is slechts zo goed als de implementatie ervan. We zijn wat we doen, niet wat we zeggen.’ (NRC)
…………………………………………………
Sinds 1900 steeg de zeespiegel met ruim 26 centimeter.
Door klimaatverandering is de zeespiegel aan de Nederlandse kust met 26,4 centimeter gestegen sinds 1900, meldt het CBS op basis van data van het NMI. De laatste decennia heeft een versnelling plaats gevonden. Dat staat in verband met het warmere klimaat. Zo worden in Nederland vaker dagen geteld met een temperatuur van 25 graden of hoger. De zeespiegel is dus behoorlijk gestegen in Nederland en dat waterniveau gaat de komende jaren verder omhoog. Tegen 2100 komt daar, vanaf nu gemeten en afhankelijk van het scenario op het Klimaatdashboard van het KNMI, nog zo’n 43 tot 81 centimeter bij.
Begin 1900 was het in De Bilt nog gemiddeld genomen 11 dagen per jaar 25 graden Celsius of warmer. Eind jaren zeventig was dat verdubbeld en tegenwoordig is het gebruikelijk dat al 30 dagen in het jaar de thermometer 25 graden of meer aanwijst.
Wereldwijd is sinds 1900 de temperatuur met zo’n 1 graad opgelopen. Dat versnelde zich vooral in de tweede helft van de vorige eeuw. Met het klimaatakkoord van Parijs is veel in gang gezet om die opwarming tegen 2050 te beperken tot minder dan 2 graden. (FD)
……………………………………………..
Steun aan Oekraïne neemt af op financieel en militair vlak, nieuwe beloften zijn onzeker.
Oekraïne krijgt steeds minder financiële en militaire steun, en nieuwe toezeggingen zijn nog onzeker. Van augustus tot en met oktober dit jaar is in totaal 2,1 miljard euro aan steun beloofd, dat is bijna 90% minder dan in dezelfde periode vorig jaar. De toezeggingen zijn daarmee op het laagste niveau sinds januari 2022. Zelensky is naarstig op zoek naar nieuwe hulp. Dinsdag was hij in Washington om samen met Biden de Senaat over te halen in te stemmen met een nieuw steunpakket. De 50 miljard euro die de EU in juni 2023 toezegde voor 2024 tot en met 2027 moet nog bekrachtig worden in de Europese Raad.
Hongarije blijft vooralsnog tegen. Verwacht wordt dat zelfs als Orban een veto uitspreekt EU-landen geld zullen schenken maar Oekraïne is dan minder zeker van structurele steun.
Toezending van zwaar materieel zoals tanks, gevechtsvliegtuigen en helikopters stagneert de laatste maanden ook. In mei zegde Duitsland nog 2,7 miljard euro aan militaire steun toe. De VS zijn nog steeds de grootste donor van militaire goederen met 22 miljard euro maar wat zwaar materieel betreft is de EU de VS voorbij gestreefd. Dat komt onder ander door de levering van patriot-luchtafweersystemen van Duitsland en de F16’s van Nederland, Denemarken en het VK. (VK)
………………………………………………………
Rafah raakt overvol; Gaza is door gevechten ‘hel op aarde’
In de zuidelijke Gazastrook levert het Israëlische leger de laatste dagen opnieuw felle strijd met Hamas. Honderdduizenden burgers proberen intussen op een steeds kleinere oppervlakte tussen het oorlogsgeweld te overleven. De directeur van de VN-hulporganisatie Philippe Lazzarini zegt dat door de aanhoudende oorlog een ‘hel op aarde’ is ontstaan. ‘De mensen zitten overal, wonen op straat, met gebrek aan alles’, zei hij tegenover persbureau AFP. Honderdduizenden zijn neergestreken in de toch al overvolle grensplaats Rafah, waar her en der uitgestrekte geïmproviseerde tentenkampen zijn verrezen. Maar ook in Rafah is er lang niet voldoende voedsel en drinkwater voor iedereen. Het wereldvoedselprogramma waarschuwde al voor een hongersnood. Negen op de tien Gazanen heeft niet elke dag meer tenminste één maaltijd, aldus een woordvoerder.
Niet alleen Gaza blijft het toneel van hevige gevechten, ook aan Israëls grens met Libanon blijft het onrustig. Hezbollah en Israël beschieten elkaar daar regelmatig. De burgemeester van een Libanees grensdorp kwam maandag om het leven door een Israëlische granaat. (NRC)
………………………………………………………………….
Steeds meer huishoudens hebben financiële buffers.
In Nederland hebben huishoudens steeds vaker buffers om financiële tegenvallers op te vangen, zegt het CPB. Het aandeel Nederlanders dat aan het eind van de maand geen geld kan wegzetten, is tussen 2010 en 2021 gedaald van 19% naar 12%. Daarmee doet Nederland het binnen West-Europa relatief goed.
In 2010 had de helft van de huishoudens zonder financiële buffers geen vermogen. De andere helft had illiquide vermogens, zoals opgebouwde pensioenrechten of een eigen woning. Die laatste groep is in tien jaar tijd veel sneller kleiner geworden dan de eerste.
Het aandeel huiseigenaren onder huishoudens zonder financiële buffers daalde tussen 2010 en 2021 van de helft naar een derde. Mede door de daling van de hypotheekrente konden zij in die jaren vaker vermogen opbouwen dan huishoudens zonder eigen woning.
In Nederland en de andere onderzochte landen daalt het aandeel huishoudens zonder financiële buffers als het opleidingsniveau hoger is. Nederlandse jongeren en gepensioneerde lijken relatief weinig last te hebben van het ontbreken van financiële buffers. (FD)
…………………………………………………………………….
Om Rusland te verslaan heeft Oekraïne een ‘gamechanger’ nodig.
De tweede winter van de oorlog in Oekraïne is aangebroken. Die is uitgelopen op een patstelling, zoveel is duidelijk. Over wat er nodig is om die te doorbreken – veel meer wapens, of juist een technologische slimmigheid – verschillen de meningen.
Het verloop van de oorlog is zorgwekkend voor Oekraïne. Na 650 dagen is het een statische strijd geworden waarin het Oekraiense noch het Russische leger beschikt over de kracht en de wapens om de ander een beslissende slag toe te brengen. De zwaarste gevechten woeden in 3 gebieden. Bij Koepjansk en Avdiivka, aan het oostelijke front, blijven de Russen met tanks en pantserwagens aanvallen. Tevergeefs. Vooral bij Avdiivka stapelen de Russische verliezen zich op. De schatting van Kiev dat er gemiddeld 931 Russische doden en gewonden per dag vallen is volgens de Britten ‘geloofwaardig’.
In het zuiden zijn mariniers er aan Oekraiense kant in geslaagd de Dnipro over te steken bij Cherson en aan de overkant een bruggenhoofd te vestigen. Een doorbraak hier zou een nieuwe route openen richting de Krim, die wordt gebruikt om het invasieleger te bevoorraden. Maar Oekraïne slaagt er niet in die doorbraak te forceren. Kortom, beide legers houden elkaar militair in een houdgreep. Nadat Oekraïne de Russen in de eerste maanden tot staan wist te brengen is de frontlinie slechts drie keer opgeschoven. Bij Charkov en daarna bij Cherson hebben de Oekraïners veel terrein heroverd. Maar de Russen namen Bachmoet in. Sindsdien beweegt de frontlinie mondjesmaat. Wapens als de Leopard-tanks blijken niet een gamechanger te zijn.
Frederick Kagan, oud-hoogleraar aan de West-Point militaire academie roept het Westen dan ook op de deuren van de wapenopslagplaatsen wagenwijd open te zetten om de patstelling te doorbreken. In plaats van te vrezen dat ze geen wapens meer overhouden voor een eigen theoretisch gevecht met de Russen, moet het Westen volgen hem meer risico’s nemen. Lever gewoon grote aantallen Harm-raketten om de Russische luchtverdediging uit te schakelen, stuur veel lange afstandsraketten om de gevechtsvliegtuigen uit te schakelen, lever fors meer tanks en pantserwagens om snelle en grootschalige gemechaniseerde operaties te kunnen uitvoeren. Voorzie het Oekraiense leger van voldoende wapens om ze te laten winnen. De hoeveelheid wapens die Oekraïne tot nu toe heeft gekregen is veel te bescheiden om het offensief te laten slagen, aldus Kagan in zijn opiniestuk. (VK)
……………………………………………………….
Minimumloners gaan er volgend jaar fors op vooruit.
Door fiscaal gesleutel gaan de nettolonen volgend jaar voor iedereen omhoog, met een forse sprong voor mensen die het minimumloon verdienen.
Iemand met een modaal inkomen van bruto €3395 per maand gaat er vanaf januari met €79,19 op vooruit. Minimumloners die 40 uur per week werken, krijgen volgend jaar maandelijks €266,75 extra op hun bankrekening. Dat blijkt uit de eerste loonstrook voor januari van salarisverwerker ADP. Wie twee keer modaal verdient, houdt volgens de ADP-berekeningen volgend jaar maandelijks €76 meer over. Volgend jaar stijgt ook de belasting licht: met 0,4 procentpunt naar 36,97% in de eerste schijf (tot €75.518). Dat de nettolonen toch toenemen komt vooral door hogere heffingskortingen. Zowel de algemene heffingskorting (die voor iedereen geldt) als de arbeidskorting voor werkenden is verhoogd. Het toptarief voor de belasting blijft ongewijzigd op 49,50%. De hogere inkomens - die weinig korting genieten - houden iets meer over doordat het toptarief op een later moment ingaat. In 2023 eindigde de eerste schijf op €73.031, een grens die nu met een krappe €2500 is opgetrokken. (FD)
………………………………………………….
Orbà¡n geeft verzet op, Oekraïne krijgt groen licht voor toetreding EU.
De EU gaat de onderhandelingen met Oekraïne en Moldavië beginnen over het EU-lidmaatschap. Het besluit van de Europese leiders kwam donderdagavond onverwacht omdat Orbà¡n in de aanloop naar de top had gedreigd deze stap met een veto tegen te houden.
Tijdens het overleg met zijn EU-collega’s werd hij onder grote druk gezet. Er vielen ‘heel harde woorden’, volgens nauw betrokkenen, vooral van de Baltische en Tsjechische premiers. Zij wiepen hun Hongaarse collega voor de voeten dat door zijn ‘nee’ Rusland zou winnen. Uiteindelijk bond Orbà¡n in en tekende geen bezwaar aan tegen de staart van de onderhandelingen. Hij was niet in de vergaderzaal toen het besluit viel, op verzoek van Scholtz. Diplomaten spraken over een ‘nooit eerder vertoonde procedure’.
Het groene licht is een overwinning voor Zelensky, die de EU-top via een videoverbinding toesprak. Zelensky herinnerde de leiders aan de protesten op het Maidanplein in Kiev in 2014, toen Oekraïners zwaaiend met EU-vlaggen zich tegen de Russische invloed op hun land keerden. ‘Ik vraag u één ding vandaag: laat deze mensen en hun geloof in Europa niet vallen.’ ‘Een strategisch besluit en een dag die in de geschiedenis van de Unie gegrift zal blijven’, zei Ursula von der Leyen van de Europese Commissie. (VK)
………………………………………………………….
Lerarentekort verder gestegen, vooral in achterstandswijken in de Randstad.
Het landelijk tekort aan leraren is opnieuw toegenomen. Op 1 oktober werden er in het basisonderwijs leraren gezocht voor 9.800 voltijdbanen. Een jaar geleden waren dat er 9.700. Het tekort aan schoolleiders is eveneens met zo’n 100 banen toegenomen, tot 1.200.
Voor het eerst is er ook een meting gedaan in het voortgezet onderwijs. Daaruit blijkt een tekort van 3.800 voltijdbanen. Er is onder meer een gebrek aan leraren wiskunde, natuurkunde en talen. Om het lerarentekort tegen te gaan sprak het kabinet in het Onderwijsakkoord uit april 2022 af jaarlijks 1,5 miljard euro te investeren in leraren en onderwijspersoneel. Daarmee konden onder meer de salarissen in het basis- en speciaal onderwijs gelijkgetrokken worden met de salarissen in het voortgezet onderwijs. Ook wordt met dit geld de werkdruk aangepakt en krijgt het onderwijspersoneel op scholen met veel kwetsbare leerlingen een extra toelage boven op het salaris. Vooral in de Randstad groeien de tekorten, met als dieptepunt Almere, waar bijna een op de vier lerarenbanen in het basisonderwijs openstaat. Maar ook in Den Haag, Amsterdam en Rotterdam zijn de tekorten groot. (NRC)
Waarom stemde bijna 24% op de PVV? En waarom koos 13% voor nieuwkomer NSC? Plus 6% voor protestpartij BBB?
Ik lees in de commentaren vooral sociologische verklaringen. Over de politiek die de band met de burger is verloren. Over de elite die neerkijkt op de gewone man. En over onzekere burgers die zich geen raad weten met de snelle veranderingen. Eigenlijk gewoon de verklaringen die we al sinds Fortuyn horen. Ik vind deze clichés niet bijster overtuigend! Zou het niet ook door de economie kunnen komen? In de VS kijken ze wél met zo’n bril naar de peilingen. Amerikanen zijn ontevreden en onzeker over de economie en geven daarvan Biden de schuld. Zo’n sentiment heerst ook in Nederland. In november kwam het consumentenvertrouwen voor de 52ste maand op rij onder de nul uit. Dat is de langste negatieve reeks sinds de maandelijkse meting in 1986 begon. Nederlanders zijn pessimistisch over de economie en over de eigen financiën. Tel daarbij op dat ‘in onze ‘compensatiemaatschappij’ de schuld van persoonlijke pech standaard bij de overheid wordt gelegd’ en de overwinning van protest-rechts is opeens beter te begrijpen. (Mathijs Bouman in het FD).
………………………………………………………………………
Eén op de 5 jongeren slachtoffer van huiselijk geweld, geen toename door corona.
Van de jongeren tussen 16 en 25 jaar was in 2022 zo’n 18% een slachtoffer van huiselijk geweld, blijkt uit onderzoek van het CBS en het WODC. Dat komt neer op 350 duizend jongeren. Maar de lockdowns tijdens de pandemie lijken geen grotere stijging van huiselijk geweld dan gemiddeld. Van alle Nederlanders ouder dan 16 jaar zei zo’n 9% slachtoffer te zijn geweest in de voorgaande twaalf maanden. Van de jongeren tussen de 16 en 18 jaar was zelfs 24,6% slachtoffer. Doordat gezinsleden tijdens de pandemie meer op elkaars lip kwamen te zitten werd gevreesd voor een stijging van deze cijfers. Die vrees wordt niet bewaarheid! Fysiek geweld en dwingende controle, waarbij iemand een ander sterk domineert zijn de meest voorkomende vormen van huiselijk geweld tegen jonge slachtoffers. Bij fysiek geweld zijn broers (37%) en zussen (25%) vaak de dader, bij dwingende controle is dit in 85% van de gevallen een ouder. Jonge vrouwen zijn vaker slachtoffer dan mannen. (VK)
………………………………………………………………
Zo wil Europa AI aan banden leggen.
Na dagen onderhandelen bereikte de EU een akkoord over AI-wetgeving. Volgens een Europarlementariër was het een ‘enorme strijd’.
Als de moeite waarmee het AI-akkoord tot stand kwam illustratief is voor de grote politieke en commerciële belangen, kun je constateren: die zijn reusachtig!
Na marathonsessies van 36 uur, bereikte de EU vrijdagavond laat een akkoord over de zogeheten AI Act. Het betekent dat Europa nu vooroploopt met het reguleren van kunstmatige intelligentie, iets waar prominente AI-deskundigen wereldwijd al tijden om roepen. In een verklaring loofde voorzitter Von der Leyen de wet die ‘op de mens gerichte transparante en verantwoorde […]AI-in-de-EU’ stimuleert, maar ook ‘substantieel bijdraagt aan de ontwikkeling van mondiale vangrails voor betrouwbare AI’.
Nog niet alle details over het akkoord zijn bekend en ook moeten het Europarlement en EU-lidstaten zich nog over het eindresultaat uitspreken. Maar de kaders zijn wel bepaald, en daarmee wordt duidelijk hoe Europa AI in de komende jaren aan banden wil gaan leggen en daarmee wereldwijd een norm wil stellen. Uitgangspunt van de wet is dat hoe groter de risico’s bij een AI-systeem zijn, hoe strenger de regels zijn. Het betekent een verbod op systemen met een onaanvaardbaar risico, bijvoorbeeld zogeheten ‘sociale scoresystemen’ door overheden, die burgers categoriseren op basis van persoonlijke kenmerken of gedrag, en het gebruik van emotie- herkenningssoftware door werkgevers of onderwijsinstellingen. Op aandringen van het Europarlement wordt het ook verboden te voorspellen of een individu de fout in zal gaan op basis van persoonsgegevens – iets wat een rol speelde in de Toeslagenaffaire in Nederland. (NRC)
…………………………………………………………………
Poolse premier Morawiecki sneuvelt na stemming, Donald Tusk volgt hem op.
Het Poolse parlement heeft gisteren het vertrouwen opgezegd in premier Morawiecki en Donald Tusk aangewezen als zijn opvolger. Daarmee komt er een eind aan 8 jaar waarin de partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) geprobeerd heeft het land volledig naar haar hand te zetten.
Los van de interne onrust die de machtsperiode opleverde en een splijting in de samenleving die het veroorzaakte, zorgde de machtsperiode voor een bijna permanente strijd met de EU. Brussel vreesde voor de democratie en sneed Polen daarom grotendeels af van Europese fondsen. Sinds de parlementsverkiezingen op 15 oktober was echter duidelijk dat de PiS niet langer aan de macht kon blijven. De partij werd weliswaar de grootste, maar dat was onvoldoende om de gezamenlijke oppositie de baas te kunnen. Voor Tusk - de aartsvijand van PiS – wordt het een derde ambtstermijn. Tusk kreeg van het parlement 248 stemmen voor en 201 stemmen tegen. Hij was eerder premier tussen 2007 en 2014, het jaar waarin hij voorzitter werd van de Europese Raad. Een van de eerste doelstellingen van Tusk zal ongetwijfeld zijn de relatie met de EU te herstellen zodat Polen weer de beschikking krijgt over Europese fondsen. Zo heeft Brussel ruim €34 mrd uit het coronaherstelfonds geblokkeerd. Brussel heeft vertrouwen in Tusk dat hij de onafhankelijkheid van rechtbanken zal herstellen maar er wordt toch een slag om de arm gehouden omdat een rechtssysteem dat kapot is gemaakt niet zo eenvoudig te repareren is. (FD)
…………………………………………………………….
Volle AZC’s en langere wachttijden, terwijl aantal asielverzoeken nauwelijks is gegroeid.
Het aantal openstaande asielaanvragen blijft oplopen, evenals de tijd die de Immigratie- en naturalisatiedienst (IND) erover doet om deze af te handelen. De gemiddelde wachttijd is opgelopen tot een jaar. De groeiende wachttijden zijn een belangrijke reden dat asielzoekerscentra steeds voller raken. AZC’s tellen momenteel meer dan 60 duizend bewoners, van wie een kwart statushouders zijn die wachten op een woning. Dit aantal is de afgelopen maanden niet gegroeid.
Op dit moment staan er ruim 70 duizend asielaanvragen open, een jaar geleden waren dit er krap 48 duizend. Bovendien groeit het aantal asielzoekers dat langer wacht. 55% van de aanvragen staat al langer dan een half jaar open, tegenover 35% vorig jaar. Van de asielzoekers wacht 12% zelfs al langer dan 15 maanden. De IND moet normaal gesproken binnen een half jaar een beslissing nemen over een aanvraag. Die termijn werd vorig jaar verlengd naar 15 maanden. De vrees van Rutte IV dat het aantal asielzoekers dit jaar zou groeien tot 70.000 personen blijkt vrijwel zeker ongegrond! Met nog een maand te gaan staat de teller op 45,7 duizend, slechts 700 meer dan op hetzelfde moment vorig jaar. Toen kwam het eindtotaal op 48 duizend. Er komen dit jaar ook minder nareizigers naar Nederland. Het aantal eerste aanvragen en verzoeken van alleenstaande minderjarigen is iets gestegen. (VK)
…………………………………………………..
Een transitie om ‘afstand te nemen’ van kolen, olie en gas.
Niet eerder is in een slotverklaring zo expliciet verwezen naar het einde van het tijdperk van fossiele energie.
De wereld moet op een rechtvaardige, ordelijke en billijke manier afstand nemen (transitioning away) van fossiele brandstoffen in energiesystemen. Dat is de toverformule waarmee Sultan Al-Jaber, voorzitter van de klimaattop in Dubai, erin is geslaagd om de ambities van Europa en het verzet van de olieproducerende landen bij elkaar te brengen in een slotverklaring. Het doel is om ‘in dit kritieke decennium acties te versnellen, om rond 2050 netto-nul emissies te bereiken, in overeenstemming met de wetenschap’.
Ongeveer 24 uur later dan gepland is dit volgens Al-Jaber niets minder dan ‘een historisch besluit’. Nooit eerder werd er in de slotverklaring van een klimaattop zo expliciet verwezen naar het einde van het tijdperk van de fossiele energie. Twee dagen en nachten van zenuwslopende onderhandelingen waren nodig om min of meer op te schrijven wat volgens klimaatwetenschappers al lang overduidelijk is: zonder een einde te maken aan het gebruik van kolen, olie en gas is het onmogelijk om klimaatverandering een halt toe te roepen. De uitkomst betekent volgens Al-Jaber ‘een betere toekomst voor de mensheid en de planeet’. Hij zei dat het akkoord de kans biedt om onze economieën opnieuw te definiëren. Maar hij sprak meteen een waarschuwing uit: ‘Een overeenkomst is slechts zo goed als de implementatie ervan. We zijn wat we doen, niet wat we zeggen.’ (NRC)
…………………………………………………
Sinds 1900 steeg de zeespiegel met ruim 26 centimeter.
Door klimaatverandering is de zeespiegel aan de Nederlandse kust met 26,4 centimeter gestegen sinds 1900, meldt het CBS op basis van data van het NMI. De laatste decennia heeft een versnelling plaats gevonden. Dat staat in verband met het warmere klimaat. Zo worden in Nederland vaker dagen geteld met een temperatuur van 25 graden of hoger. De zeespiegel is dus behoorlijk gestegen in Nederland en dat waterniveau gaat de komende jaren verder omhoog. Tegen 2100 komt daar, vanaf nu gemeten en afhankelijk van het scenario op het Klimaatdashboard van het KNMI, nog zo’n 43 tot 81 centimeter bij.
Begin 1900 was het in De Bilt nog gemiddeld genomen 11 dagen per jaar 25 graden Celsius of warmer. Eind jaren zeventig was dat verdubbeld en tegenwoordig is het gebruikelijk dat al 30 dagen in het jaar de thermometer 25 graden of meer aanwijst.
Wereldwijd is sinds 1900 de temperatuur met zo’n 1 graad opgelopen. Dat versnelde zich vooral in de tweede helft van de vorige eeuw. Met het klimaatakkoord van Parijs is veel in gang gezet om die opwarming tegen 2050 te beperken tot minder dan 2 graden. (FD)
……………………………………………..
Steun aan Oekraïne neemt af op financieel en militair vlak, nieuwe beloften zijn onzeker.
Oekraïne krijgt steeds minder financiële en militaire steun, en nieuwe toezeggingen zijn nog onzeker. Van augustus tot en met oktober dit jaar is in totaal 2,1 miljard euro aan steun beloofd, dat is bijna 90% minder dan in dezelfde periode vorig jaar. De toezeggingen zijn daarmee op het laagste niveau sinds januari 2022. Zelensky is naarstig op zoek naar nieuwe hulp. Dinsdag was hij in Washington om samen met Biden de Senaat over te halen in te stemmen met een nieuw steunpakket. De 50 miljard euro die de EU in juni 2023 toezegde voor 2024 tot en met 2027 moet nog bekrachtig worden in de Europese Raad.
Hongarije blijft vooralsnog tegen. Verwacht wordt dat zelfs als Orban een veto uitspreekt EU-landen geld zullen schenken maar Oekraïne is dan minder zeker van structurele steun.
Toezending van zwaar materieel zoals tanks, gevechtsvliegtuigen en helikopters stagneert de laatste maanden ook. In mei zegde Duitsland nog 2,7 miljard euro aan militaire steun toe. De VS zijn nog steeds de grootste donor van militaire goederen met 22 miljard euro maar wat zwaar materieel betreft is de EU de VS voorbij gestreefd. Dat komt onder ander door de levering van patriot-luchtafweersystemen van Duitsland en de F16’s van Nederland, Denemarken en het VK. (VK)
………………………………………………………
Rafah raakt overvol; Gaza is door gevechten ‘hel op aarde’
In de zuidelijke Gazastrook levert het Israëlische leger de laatste dagen opnieuw felle strijd met Hamas. Honderdduizenden burgers proberen intussen op een steeds kleinere oppervlakte tussen het oorlogsgeweld te overleven. De directeur van de VN-hulporganisatie Philippe Lazzarini zegt dat door de aanhoudende oorlog een ‘hel op aarde’ is ontstaan. ‘De mensen zitten overal, wonen op straat, met gebrek aan alles’, zei hij tegenover persbureau AFP. Honderdduizenden zijn neergestreken in de toch al overvolle grensplaats Rafah, waar her en der uitgestrekte geïmproviseerde tentenkampen zijn verrezen. Maar ook in Rafah is er lang niet voldoende voedsel en drinkwater voor iedereen. Het wereldvoedselprogramma waarschuwde al voor een hongersnood. Negen op de tien Gazanen heeft niet elke dag meer tenminste één maaltijd, aldus een woordvoerder.
Niet alleen Gaza blijft het toneel van hevige gevechten, ook aan Israëls grens met Libanon blijft het onrustig. Hezbollah en Israël beschieten elkaar daar regelmatig. De burgemeester van een Libanees grensdorp kwam maandag om het leven door een Israëlische granaat. (NRC)
………………………………………………………………….
Steeds meer huishoudens hebben financiële buffers.
In Nederland hebben huishoudens steeds vaker buffers om financiële tegenvallers op te vangen, zegt het CPB. Het aandeel Nederlanders dat aan het eind van de maand geen geld kan wegzetten, is tussen 2010 en 2021 gedaald van 19% naar 12%. Daarmee doet Nederland het binnen West-Europa relatief goed.
In 2010 had de helft van de huishoudens zonder financiële buffers geen vermogen. De andere helft had illiquide vermogens, zoals opgebouwde pensioenrechten of een eigen woning. Die laatste groep is in tien jaar tijd veel sneller kleiner geworden dan de eerste.
Het aandeel huiseigenaren onder huishoudens zonder financiële buffers daalde tussen 2010 en 2021 van de helft naar een derde. Mede door de daling van de hypotheekrente konden zij in die jaren vaker vermogen opbouwen dan huishoudens zonder eigen woning.
In Nederland en de andere onderzochte landen daalt het aandeel huishoudens zonder financiële buffers als het opleidingsniveau hoger is. Nederlandse jongeren en gepensioneerde lijken relatief weinig last te hebben van het ontbreken van financiële buffers. (FD)
…………………………………………………………………….
Om Rusland te verslaan heeft Oekraïne een ‘gamechanger’ nodig.
De tweede winter van de oorlog in Oekraïne is aangebroken. Die is uitgelopen op een patstelling, zoveel is duidelijk. Over wat er nodig is om die te doorbreken – veel meer wapens, of juist een technologische slimmigheid – verschillen de meningen.
Het verloop van de oorlog is zorgwekkend voor Oekraïne. Na 650 dagen is het een statische strijd geworden waarin het Oekraiense noch het Russische leger beschikt over de kracht en de wapens om de ander een beslissende slag toe te brengen. De zwaarste gevechten woeden in 3 gebieden. Bij Koepjansk en Avdiivka, aan het oostelijke front, blijven de Russen met tanks en pantserwagens aanvallen. Tevergeefs. Vooral bij Avdiivka stapelen de Russische verliezen zich op. De schatting van Kiev dat er gemiddeld 931 Russische doden en gewonden per dag vallen is volgens de Britten ‘geloofwaardig’.
In het zuiden zijn mariniers er aan Oekraiense kant in geslaagd de Dnipro over te steken bij Cherson en aan de overkant een bruggenhoofd te vestigen. Een doorbraak hier zou een nieuwe route openen richting de Krim, die wordt gebruikt om het invasieleger te bevoorraden. Maar Oekraïne slaagt er niet in die doorbraak te forceren. Kortom, beide legers houden elkaar militair in een houdgreep. Nadat Oekraïne de Russen in de eerste maanden tot staan wist te brengen is de frontlinie slechts drie keer opgeschoven. Bij Charkov en daarna bij Cherson hebben de Oekraïners veel terrein heroverd. Maar de Russen namen Bachmoet in. Sindsdien beweegt de frontlinie mondjesmaat. Wapens als de Leopard-tanks blijken niet een gamechanger te zijn.
Frederick Kagan, oud-hoogleraar aan de West-Point militaire academie roept het Westen dan ook op de deuren van de wapenopslagplaatsen wagenwijd open te zetten om de patstelling te doorbreken. In plaats van te vrezen dat ze geen wapens meer overhouden voor een eigen theoretisch gevecht met de Russen, moet het Westen volgen hem meer risico’s nemen. Lever gewoon grote aantallen Harm-raketten om de Russische luchtverdediging uit te schakelen, stuur veel lange afstandsraketten om de gevechtsvliegtuigen uit te schakelen, lever fors meer tanks en pantserwagens om snelle en grootschalige gemechaniseerde operaties te kunnen uitvoeren. Voorzie het Oekraiense leger van voldoende wapens om ze te laten winnen. De hoeveelheid wapens die Oekraïne tot nu toe heeft gekregen is veel te bescheiden om het offensief te laten slagen, aldus Kagan in zijn opiniestuk. (VK)
……………………………………………………….
Minimumloners gaan er volgend jaar fors op vooruit.
Door fiscaal gesleutel gaan de nettolonen volgend jaar voor iedereen omhoog, met een forse sprong voor mensen die het minimumloon verdienen.
Iemand met een modaal inkomen van bruto €3395 per maand gaat er vanaf januari met €79,19 op vooruit. Minimumloners die 40 uur per week werken, krijgen volgend jaar maandelijks €266,75 extra op hun bankrekening. Dat blijkt uit de eerste loonstrook voor januari van salarisverwerker ADP. Wie twee keer modaal verdient, houdt volgens de ADP-berekeningen volgend jaar maandelijks €76 meer over. Volgend jaar stijgt ook de belasting licht: met 0,4 procentpunt naar 36,97% in de eerste schijf (tot €75.518). Dat de nettolonen toch toenemen komt vooral door hogere heffingskortingen. Zowel de algemene heffingskorting (die voor iedereen geldt) als de arbeidskorting voor werkenden is verhoogd. Het toptarief voor de belasting blijft ongewijzigd op 49,50%. De hogere inkomens - die weinig korting genieten - houden iets meer over doordat het toptarief op een later moment ingaat. In 2023 eindigde de eerste schijf op €73.031, een grens die nu met een krappe €2500 is opgetrokken. (FD)
………………………………………………….
Orbà¡n geeft verzet op, Oekraïne krijgt groen licht voor toetreding EU.
De EU gaat de onderhandelingen met Oekraïne en Moldavië beginnen over het EU-lidmaatschap. Het besluit van de Europese leiders kwam donderdagavond onverwacht omdat Orbà¡n in de aanloop naar de top had gedreigd deze stap met een veto tegen te houden.
Tijdens het overleg met zijn EU-collega’s werd hij onder grote druk gezet. Er vielen ‘heel harde woorden’, volgens nauw betrokkenen, vooral van de Baltische en Tsjechische premiers. Zij wiepen hun Hongaarse collega voor de voeten dat door zijn ‘nee’ Rusland zou winnen. Uiteindelijk bond Orbà¡n in en tekende geen bezwaar aan tegen de staart van de onderhandelingen. Hij was niet in de vergaderzaal toen het besluit viel, op verzoek van Scholtz. Diplomaten spraken over een ‘nooit eerder vertoonde procedure’.
Het groene licht is een overwinning voor Zelensky, die de EU-top via een videoverbinding toesprak. Zelensky herinnerde de leiders aan de protesten op het Maidanplein in Kiev in 2014, toen Oekraïners zwaaiend met EU-vlaggen zich tegen de Russische invloed op hun land keerden. ‘Ik vraag u één ding vandaag: laat deze mensen en hun geloof in Europa niet vallen.’ ‘Een strategisch besluit en een dag die in de geschiedenis van de Unie gegrift zal blijven’, zei Ursula von der Leyen van de Europese Commissie. (VK)
………………………………………………………….
Lerarentekort verder gestegen, vooral in achterstandswijken in de Randstad.
Het landelijk tekort aan leraren is opnieuw toegenomen. Op 1 oktober werden er in het basisonderwijs leraren gezocht voor 9.800 voltijdbanen. Een jaar geleden waren dat er 9.700. Het tekort aan schoolleiders is eveneens met zo’n 100 banen toegenomen, tot 1.200.
Voor het eerst is er ook een meting gedaan in het voortgezet onderwijs. Daaruit blijkt een tekort van 3.800 voltijdbanen. Er is onder meer een gebrek aan leraren wiskunde, natuurkunde en talen. Om het lerarentekort tegen te gaan sprak het kabinet in het Onderwijsakkoord uit april 2022 af jaarlijks 1,5 miljard euro te investeren in leraren en onderwijspersoneel. Daarmee konden onder meer de salarissen in het basis- en speciaal onderwijs gelijkgetrokken worden met de salarissen in het voortgezet onderwijs. Ook wordt met dit geld de werkdruk aangepakt en krijgt het onderwijspersoneel op scholen met veel kwetsbare leerlingen een extra toelage boven op het salaris. Vooral in de Randstad groeien de tekorten, met als dieptepunt Almere, waar bijna een op de vier lerarenbanen in het basisonderwijs openstaat. Maar ook in Den Haag, Amsterdam en Rotterdam zijn de tekorten groot. (NRC)
