Gelezen!
Nieuwsoverzicht van ma 17 april t/m zo 23 april 2023
Geweld in Soedan kostte al zeker 59 mensen het leven.
Na twee dagen van gevechten is het dodental in Soedan opgelopen naar zeker 59. De ziekenhuizen in hoofdstad Khartoem zouden vol liggen met honderden gewonde soldaten en burgers. Vorige week braken hevige gevechten uit tussen de reguliere strijdkrachten en de Rapid Support Forces (RSF), een militie die officieel deel uitmaakt van het leger. De gevechten gaan gepaard met chaos en bloedvergieten, blijkt uit een verklaring van het nationaal comité van artsen met democratische sympathieën. Het comité meldt dat burgers vanwege de gevechten maar moeilijk de ziekenhuizen kunnen bereiken. Strijdende partijen zouden bovendien ambulances hebben geconfisqueerd. Desondanks zijn 600 gewonden naar het ziekenhuis gebracht. Tientallen van hen verkeren in levensgevaar. Drie lokale stafmedewerkers van de VN zijn gedood. Twee andere stafleden raakten ernstig gewond. Ook werden voertuigen van het VN-agentschap geplunderd. Het VN- Wereldvoedselprogramma heeft de noodhulp aan het Afrikaanse land voorlopig gestaakt. Er is sprake van een couppoging door RSF. De botsingen volgden op toenemende spanningen tussen het leger en de RSF over de integratie van militairen van laatstgenoemde groepering in het leger. Ook over de vraag wie toezicht moet houden op dat proces is consternatie. De RFS heeft een gewelddadige reputatie. De militie wordt beschuldigd van het vermoorden van meer dan honderd demonstranten in2029 in Khartoem. (FD)
_____
Recordaantal kinderen en tieners in VS komen om door vuurwapen.
Het aantal kinderen en tieners in de VS dat omkomt door geweervuur is in twee jaar tijd met de helft toegenomen. Het aantal stijgt al jaren maar zo snel als de toename van 1.732 doden in 2019 naar 2.590 doden in 2021 ging het nooit. Over de gehele bevolking is het aan tal vuurwapendoden tussen 2019 en 2022 met bijna een kwart gestegen. Zwart kind in VS is vijf keer zo vaak slachtoffer. In 2021 was 46% van de jonge vuurwapendoden zwart terwijl 14% van de minderjarigen een zwarte huidskleur heeft. Zwarte kinderen sterven vijf keer zo vaak door een vuurwapen dan witte kinderen of Latijns-Amerikaanse kinderen. Jongens vormen samen 83% van de slachtoffers en 86% is tussen 12 en 18 jaar oud. Levensverwachting Amerikanen daalt vooral onder kinderen. Terwijl vergelijkbare landen de gemiddelde levensverwachting in 2021 zagen opveren na de coronapandemie, is deze in de VS verder gedaald. Kinderen die in dat jaar geboren werden in de VS worden naar verwachting gemiddeld 76,1 jaar oud. Dat is een stuk minder dan de 81,5 jaar in Nederland of het gemiddelde van 82,4 in dertien vergelijkbare Westers landen. Van alle huidige 5-jarige kinderen in de VS wordt één op de 25 kinderen niet ouder dan 40 . De hoge sterfte wordt niet veroorzaakt door ziekte, maar hangt sterk samen met sociale problematiek, zoals vuurwapengeweld, drugsgebruik en verkeersgedrag. (VK)
_____
EU hekelt Pools verbod graanimport Oekraïne.
Na aanhoudende protesten verbieden Polen en Hongarije de import van Oekraïens graan. Het graan belandde tegen afspraken in op de lokale markt. Polen en Hongarije hebben besloten de invoer van graan uit Oekraïne tijdelijk te verbieden. Dit gebeurde afgelopen zaterdag na aanhoudende protesten van boeren. Het verbod duurt tot 30 juni, en geldt ook voor de invoer van onder meer suiker, eieren, vlees, melk, groenten en fruit. De Europese Commissie noemde de stap zondag ‘onacceptabel’ in een verklaring, omdat ‘het recht om handelsbeleid te maken exclusief de EU toekomt’. Unilateraal ingestelde importverboden zijn niet toegestaan, en worden niet getolereerd, stelt de Commissie, zonder in detail te treden over eventuele maatregelen. ‘In zulke moeilijke tijden is het cruciaal om alle beslissingen binnen de EU te coördineren en op elkaar af te stemmen.’ Volgens de Poolse regering is de beslissing noodzakelijk om boeren te beschermen, die vrezen hun inkomsten te verliezen door een overvloed aan Oekraïens graan op de markt. Silos’s in Polen zitten vol met Oekraïens graan, dat tegen afspraken in op de lokale markt verschijnt. Oekraïne betreurt dit. De Europese commissie introduceerde vorig jaar een actieplan om de landbouwgoederen uit Oekraïne via doorvoerlanden als Polen en Hongarije rechtstreeks te exporteren naar het Afrikaanse continent en het Midden Oosten. Dat bleek de afgelopen weken dus niet het geval. (NRC)
_____
Partizanen ondermijnen Russisch gezag in ‘geannexeerde’ gebieden.
De partizanen maken het leven van de Russen zuur. Nu Oekraïne zich opmaakt voor een nieuw offensief neemt bij Russische soldaten en Oekraïense collaborateurs in de bezette gebieden de angst voor aanvallen van verzetsstrijders toe. Toen Rusland delen van de regio’s Cherson en Zaporizja een jaar geleden veroverde bleef een deel van de bevolking achter. Veel mensen zijn Oekraïne blijven steunen. Een aantal van hen voorziet het Oekraïense leger actief van informatie over Russische bases en opslagplaatsen, die door Kiev met artillerie of Himars-raketten kunnen worden aangevallen. Een klein deel gaat een stap verder en voert aanslagen uit of saboteert spoorlijnen. Het ISW telde begin november tientallen aanvallen in bezet gebied en stelde vast dat het Russische leger niet in staat is de partizanen het zwijgen op te leggen. Rusland moet door het verzet bovendien extra troepen in het achterland stationeren. Dat gaat ten koste van de slagkracht aan het front. Sinds het begin van de oorlog heeft de Oekraïense geheime dienst een stortvloed aan informatie van de lokale bevolking ontvangen zei deze dienst daar in november over. ‘Zelfs de Amerikaanse generaals zijn verrast door zo’n unieke situatie waarin de lokale bevolking gedetailleerde informatie geeft over de vijandelijke strijdkrachten.’ Direct geweld richt zich tegen de collaborateurs. De auto met daarin de met de Russen samenwerkende Melitopol-bestuurder Zoebarev werd opgeblazen, een ander collaborateur, het hoofd van de politie Sergej Skovyrko raakt bij een aanslag gewond en ook Ivan Tkach, hoofd van het vervoersbedrijf van Melitopol werd in zijn auto opgeblazen. De liquidaties en aanvallen laten zien dat Moskou de situatie in de bezette gebieden niet onder controle heeft. Dat betekent gezichtsverlies voor de Russen. Onduidelijk is wanneer en waar het offensief zal plaatsvinden maar Rusland houdt er rekening mee dat het bij de steden Melitopol en Berdjansk is. Het Oekraïense leger zou kunnen proberen om daar de Russisch landbrug met de in 2014 geannexeerde Krim door te snijden. Dat zou de positie van de Russische troepen op de Krim aanzienlijk verzwakken. (FD)
_____
AIVD: complottheorieën over kwaadaardige elites vormen bedreiging voor de rechtsorde.
Ruim honderdduizend Nederlanders geloven in meer of mindere mate dat een kwaadaardige elite erop uit is om het volk te onderdrukken. De populariteit van dergelijke complotten, die door anti-institutionele extremisten worden verspreid, vormen volgens de dienst ‘een ernstige dreiging’ voor de democratische rechtsorde. Het idee dat een kwaadaardige elite er via de overheid, rechtsspraak, media en wetenschap op gebrand is om Nederlanders ‘te onderdrukken, tot slaaf te maken en zelfs te vermoorden’ is op dit moment ‘het populairste extremistische narratief’, aldus de AIVD. Gebeurtenissen als de coronapandemie, de stikstofcrisis en de oorlog in Oekraïne zouden door de elite worden gebruikt en verzonnen ‘als voorwendsel voor verdergaande controle’. Hoewel de meeste aanjagers vooralsnog oproepen tot geweldloos verzet, vormen de complotten volgens de dienst toch een reëel gevaar. Het risico bestaat dat mensen op basis van de complotten geweld gaan goedpraten, zelf radicaliseren en tot geweld overgaan. Ze leveren het frame dat er een ‘elite’ is die de vijand is, waarmee aanhangers in oorlog’ zijn. Door de woordkeuze van sommige aanjagers ontstaat er bewust ambiguïteit die aanhangers tot gewelddadig handelen kan leiden. De complotten veroorzaken daarnaast zo veel wantrouwen richting ministers, Kamerleden, rechters, politieagenten, journalisten en wetenschappers dat die beroepsgroepen in hun functioneren worden belemmeren. ‘Zulke ondermijning van democratische instituties kan de democratische rechtsorde in zijn voortbestaan bedreigen’, concludeert de dienst. Een land als Rusland probeert misbruik te maken van het wantrouwen tegen democratische instituties om zo het Westen te verzwakken. (FD)
_____
Publieke gezondheidszorg zwak.
De GGD ’s hebben te weinig mensen en geld voor reguliere taken in preventie – van vaccinaties tot infectiebestrijding. Het fundament onder de publieke gezondheidszorg in Nederland is ‘zwak, wankel en te kwetsbaar’. Daarmee staat de volksgezondheid onder druk. Die noodkreet slaakt de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) in het advies Op onze gezondheid, dat deze week verscheen. De raad, een belangrijk adviesorgaan voor regering en parlement, schrijft: ’Het is te vrijblijvend en versnipperd geregeld, te veel gericht op de korte termijn en er wordt te weinig geïnvesteerd’. De helft van de Nederlanders heeft inmiddels een of meer chronische ziekten. Er zijn grote sociaaleconomische gezondheidsverschillen. En Nederland is qua gemiddelde levensverwachting afgezakt van een koppositie in de EU naar de middenmoot. ‘We zaten in de voorhoede, maar we hobbelen achteruit’, zegt voorzitter Jet Bussemaker. De RVS doet een flink aantal aanbevelingen om de publieke gezondheidszorg te versterken. Zo moet het budget structureel omhoog en moeten wettelijke doelstellingen worden vastgelegd. In de Wpg, bijvoorbeeld dat de gemiddelde levensverwachting in Nederland in een bepaald jaar in de Europese top vijf moet staan. Nu zijn die doelen te vrijblijvend. Andere ministeries dan VWS moeten ook worden betrokken. Nu is er geringe betrokkenheid. Een speciale regeringscommissaris moet daarbij helpen. Deze ‘krachtdadige figuur’ moet voorstellen doen voor wettelijk vastgelegde doelen, een gezondheidsagenda opstellen, gemeenten aansporen beter hun best te doen en rapporteren aan de Tweede Kamer. (NRC)
_____
Nederland terug op vierde plaats in EU met bbp per inwoner.
Het Nederlandse bruto binnenlands product (bbp) per inwoner bedroeg in 2022 ruim €53.200. Daarmee heeft Nederland binnen de Europese Unie zijn vierde plaats teruggepakt. Het bbp per inwoner geeft inzicht in het welvaartsniveau in een land. Wel moet Nederland die vierde plaats delen met Zweden. Evenals vorig jaar was het Nederlandse bbp per hoofd van de bevolking anderhalf keer zo groot als het EU-gemiddelde. Binnen de EU heeft Luxemburg het hoogste bbp per capita. Dit komt door het grote aantal financiële instellingen in het land. Bovendien werken er veel mensen in Luxemburg terwijl ze er niet wonen. Ierland neemt de tweede positie in. Van de 27 EU-landen heeft Bulgarije met €12.400 het laagste bbp per inwoner, ruim tweeënhalf keer zo laag als het EU-gemiddelde. Met 119.200 was het Luxemburgse bbp per capita in 2022 bijna tien keer zo hoog als het Bulgaarse bbp per capita. (FD)
_____
Is Nederland een niet te regeren Utopia?
Een land waar de toon wordt gezet door Johan Derksen en de leden van het EénVandaag Opiniepanel is op voorhand niet te regeren! Dat Nederlanders zich belazerd en bedrogen voelen en massaal naar populistische partijen en politici vluchten wordt niet veroorzaakt doordat er hier daadwerkelijk niets deugt. Nederland is het op vier na gelukkigste land ter wereld. Ook is het vanwege de lage criminaliteitscijfers, de levensverwachting en de kosten van levensonderhoud het op drie na beste land voor gepensioneerden in Europa, aldus Blacktower. Nederland heeft een ongekend laag werkloosheidscijfer. Er is een handelsoverschot en de staatschuld is relatief laag! Op vijf na hebben we het hoogste salaris in de wereld. Het onderwijssysteem is het op drie na beste van de wereld en het zorgstelsel is na Singapore, Luxemburg, Zwitserland en Japan het beste van de wereld. Kortom: als wetenschappers een Utopia zoeken zullen ze twijfelen tussen Ruttes Nederland en Gods aardse paradijs. Er kan ook niet geregeerd worden als coalities moeten worden gevormd van minimaal 5 partijen met tegenstrijdige boodschappen die bij elk compromis kiezers zien weglopen naar BBB, PVV, JA21, Volt en Partij voor de Dieren. Gelukkig kan Nederland zich de luxe permitteren van een politieke chaos. Nederland heeft dankzij de Tris Politica naast de uitvoerende en wetgevende macht nog een rechtelijke macht die in het machtsvacuà¼m springt. Zij verbieden bouwplannen die niet in overeenstemming zijn met de stikstofeisen, halen een streep door het fictief rendement in box 3, maken de krimp van Schiphol ongedaan. Iedere dag wordt er door een rechter wel een besluit genomen waar democratisch gekozen bestuurders in gebreke blijven. Als rechters moeten worden ontlast, moet de bezem door het kiesstelsel. De kiesdrempel moet worden verhoogd naar 5 zetels of 3% van de stemmen, afsplitsers moeten hun zetel opgeven. Omtzigt binnen het CDA is veel nuttiger dan Omtzigt alleen. En de Eerste Kamer moet op de schop. Beter is nog dat het volk niet meer naar Johan Derksen luistert en de politiek de mening van het EenVandaag Opiniepanel negeert! Dan komt het met de stemming ook weer goed in dit land en strijdt zoals vanouds links weer tegen rechts. Hopelijk wordt met regeren het paard niet achter de wagen gespannen. (Aldus Peter de Waard in de VK).
_____
Landbouwakkoord uitgesteld: LTOI wil half mei meer duidelijkheid.
Het gaat erom dat er een concreet stuk komt met een duidelijk budget om de transitie van de landbouw in gang te zetten zei voorzitter Sjaak van der Tak van LTO. Het wordt half mei ‘hom of kuit” aldus Ron Meijer, voorzitter van boerenjongerenvereniging NAJK. Wat er gebeurt als die deadlines niet worden gehaald is niet duidelijk. ‘Er is wel degelijk progressie gemaakt, maar we zijn er nog niet’, zegt een vertegenwoordiger van natuurorganisatie LandschappenNL. Op aanbeveling van Remkes praat minister Adema met een reeks organisaties over de toekomst van de landbouw. Terwijl minister Vander Wal bezig is de stikstof terug te brengen moet Adema samen met vertegenwoordigers van onder meer boeren en natuurbeheerders bedenken hoe de landbouw er dan wél uit moet zien. De onderhandelaars hebben de moeilijkste thema’s voor het laatst bewaard. Van der Tak verwacht van het kabinet nog voorstellen over mestverwerking, grond en teeltsystemen, zei hij. ‘En daar hoort budget bij.’ (NRC)
_____
CPB: prijzen stijgen meer dan nodig.
+ Hoge energiekosten hebben amper impact op de winsten. + Bedrijven rekenen kosten door en bespaarden energie.
+ Consumentenprijzen stijgen meer dan extra stroomkosten. Bedrijven in Nederland hebben de prijzen van hun producten meer verhoogd dan nodig was om hun eigen gestegen kosten voor energie te dekken In veel bedrijfstakken is de consumentenprijs sterker gestegen dan de kostenstijgingen van brandstoffen concludeert het CPB. Toch, concluderen de onderzoekers, doen de bedrijven niet aan graaiflatie zoals het FNV zegt. Het CPB heeft alleen gekeken hoe sectoren de kosten voor stroom en gas hebben doorberekend. Bedrijven hebben ook te maken gehad met andere kosten die zijn gestegen, zoals loon, huur van het bedrijfspand, transport- en grondstoffen kosten. Volgens het FNV verhogen bedrijven als Heineken, Unilever en Albert Heyn hun prijzen sneller dan dat de kosten stijgen. Ze profiteren daardoor van de inflatie. Beursgenoteerde bedrijven zouden vorig jaar €5,2 miljard meer winst hebben gemaakt dan gerechtvaardigd aldus FNV. Het CPB heeft daar nu cijfers bij voor wat betreft energie. De prijzen voor consumenten zijn gemiddeld 2,9% sterker gestegen dan het bedrijfsleven extra moest betalen voor stroom, gas en olie vorig jaar. De voedingsmiddelenindustrie verhoogde zijn prijzen 5,1% meer dan de energiekostenstijging. Ook het verschil in de bouwmaterialensector is groot: 6,9%. Bedrijfstakken die de hoge stroom- en gasprijzen niet berekenden en er verlies op leden zijn de leer- en schoenenindustrie. De stijging van de energiekosten had geen effect op de bedrijfswinsten, al kan de financiële schade voor individuele bedrijven wel groot zijn, aldus het CPB. (FD)
_____
Situatie in Soedan ‘catastrofaal’ en ondoorzichtig, landen halen burgers weg.
Het Soedanese leger stemde in met een staakt het vuren maar het is onzeker of de gevechtspauze wel stand houdt. Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft laten weten dat het 2 vliegtuigen naar Jordanië stuurt om Nederlanders te evacueren zodra dat mogelijk is. Er zijn naar schatting vijftig Nederlanders in Khartoem. De afgelopen dagen zijn er 270 doden en 2600 gewonden gevallen bij de gevechten tussen leger en rebellen. Waarschijnlijk ligt het werkelijke aantal slachtoffers hoger. De gevechten concentreren zich in de hoofdstad Khartoem. Vooral rond het ministerie van Defensie en de luchthaven wordt zwaar gevochten. De RSF probeerde het leger daar te verdrijven, zonder succes. De rebellen werden vanuit de lucht aangevallen door vliegtuigen van het regeringsleger. Volgens de BBC ontvluchten duizenden burgers Khartoem, soms in auto’s, maar vaak te voet door het tekort aan brandstof. (VK)
_____
Auto opladen – en nog geld toekrijgen ook.
Zon en wind wekten woensdag maximaal energie op en de vraag was beperkt. Gevolg: negatieve prijzen op de stroommarkt. Een strakblauwe lucht in combinatie met een stevige wind. Dat betekent met al die zonnepanelen en windparken in Nederland goedkope stroom. Sterker, woensdagmiddag was de eerste keer dat jaar dat huishoudens geld toe kregen als zij stroom gebruikten. Wie tussen 13.00 en 16.00 uur zijn auto oplaadde, kon volgens energieleverancier Zonneplan 165 kilometer rijden en kreeg ook nog eens ruim 2 euro ‘uitbetaald’. Voor wie in deze uren een wasje draaide, bleef het voordeel beperkt tot enkele centen. Een woordvoerder van Tennet: Als het aanbod echt te groot wordt, en de spanning in het laag- en middenspanningsnet te hoog wordt, worden de overschotten naar het buitenland geëxporteerd en worden de windparken uitgeschakeld. (NRC)
_____
Klimaatpakket pijnpunt voor kabinet, financieel verhaal lijkt zo goed als rond.
+ Regeringspartijen zijn het bijna eens over de begroting. + Standpunten over klimaat liggen nog ver uit elkaar.
+ Vooral VVD en D66 verschillen van mening.
Uiterlijk volgende week woensdag hoopt het kabinet een knoop te hebben doorgehakt over zowel de begroting als een extra pakket klimaatmaatregelen. Het financiële verhaal lijkt zo goed als afgerond, maar bij het klimaatpakket liggen de standpunten ver uit elkaar en zijn vooral VVD en D66 het nog niet eens. Op financieel gebied zijn er behoorlijke uitdagingen: hogere rente, hogere asielkosten, Groningen en nog een paar andere punten moeten betaald worden. Herstelkosten voor de gasboringen in Groningen zijn duur – de provincie eist €30 mrd, volgens de NOS mikt het kabinet nu op €20mrd – maar worden over meerdere jaren uitgesmeerd. Er zijn ook meevallers, vooral omdat menig ministerie plannen niet kan uitvoeren door personeelsgebrek. Samen met een lichte bezuiniging bij alle ministeries – Defensie is uitgezonderd – moet eruit te komen zijn. Toch overlegde de top van het kabinet voor de tweede keer op rij over financiën maar vooral over het klimaat! Rutte, Kaag, Hoekstra en Schouten deden een nieuwe poging om klimaatplannen op te stellen die opgeteld leiden tot een forse reductie van de cO2-uitstoot maar niet tot al te veel chagrijn bij de VVD dat zich bijvoorbeeld zeer verzette tegen het plan van D66 minister Jetten om de aankoopbelasting voor benzineauto’s (de bpm) te verhogen. De coalitie van VVD, D66, CDA en ChristenUnie heeft afgesproken de CO2 uitstoot in 2030 met minstens 55% terug te dringen ten opzichte van 1990. In die plannen gaat men zelfs tot 60% vanuit de gedachte dat er altijd wel wat mislukt. Een groep ambtenaren heeft berekend dat er nog 22 megaton CO2 ‘gevonden’ moet worden om dat doel te bereiken. (FD)
____
Europa is kampioen opwarming geworden.
Doorgaans is klimaatverandering iets wat mensen niet direct waarnemen: een geleidelijke verschuiving van gemiddelden, veel te langzaam om op te vallen. Maar de laatste tijd is dat wel even anders. Voor hun ogen – en vanuit de ruimte, door de ‘ogen’ van hun meetapparatuur – zien wetenschappers hoe hun continent op allerlei manieren verandert. ‘Unprecedented’ (niet eerder vertoond), zo omschrijft het jaaroverzicht van Copernicus Climate Change Service (C3S) het gebeurde. De aarde mag dan gemiddeld 1,2 graden zijn opgewarmd, in Europa is het inmiddels 2,2 graden warmer dan vroeger, in de 19 e eeuw. Omdat landmassa’s nu eenmaal altijd sneller opwarmen en omdat we wat noordelijk op de aardbol liggen. En, naar wetenschappers vermoeden, omdat de klimaatverandering bij ons tot verschuivende weerpatronen leidt. Het is niet altijd zo snel gegaan als de laatste tien, twintig jaar. Vorig jaar was het nota bene 0,9 graden warmer ten opzichte van het klimaattijdvak 1991-2020. ‘Klimaat’ wordt doorgaans berekend in brokken van dertig jaar. Snikhete zomers, verschuivende regenzones, veranderende seizoenen: steeds vreemder en heftiger reageert Europa op het veranderende klimaat. Op een rij: + Vooral in Zuid-Frankrijk, Italië en Spanje was het flink warmer dan anders. + Er was sprake van een onaangenaam hete zomer. + De bosbranden razen maar door. + Er is sprake van veel meer broeikasgassen. + Van januari tot en met augustus in Europa minder neerslag dan gemiddeld. + De rivieren vielen droog. + Drie hittegolven in Groenland: enorme smelt van ijs op het continent. (VK)
____
Raad van State tegen overheid: zeg eens wat vaker nee!
De overheid moet keuzes maken en die vervolgens consequent uitvoeren, adviseert de Raad van State in het jaarverslag van 2022. ‘Niet alles kan, en zeker niet tegelijk.’ Deze uitspraak van voormalig minister-president Willem Drees is de kern van de boodschap van de Raad van State in zijn jaarverslag over 2022. De overheid moet meer nee verkopen, kiezen wat het doet en dat vervolgens consequent uitvoeren, adviseert de Raad. ‘We constateren een gebrek aan slagkracht bij de overheid’, zegt vicepresident van de Raad van State Thom de Graaf. ‘De overheid is regelmatig in ademnood.’ 2022 kenmerkte zich volgens de Raad door de vele crises, waardoor de overheid ‘zichtbaar onder druk’ staat. De gevolgen van de oorlog in Oekraïne, stikstof, de coronapandemie die net achter de rug is, de aardbevingen in Groningen en het Toeslagenschandaal. ‘Dit allemaal komt boven op de reguliere taken van de overheid.’ Tegelijkertijd signaleert de Raad dat in allerlei verschillende sectoren – de rechterlijke macht, de uitvoeringsdiensten, in de zorg, in de bouw – sprake is van overbelasting en onderbezetting. Dat heeft onder meer te maken met tekorten aan mensen en IT-problemen. De overheid moet vanwege de overbelasting en onderbezetting politieke keuzes maken in wat het wel en niet doet en realistische perspectieven bieden. Ook omdat de overheid niet geld met bakken kan blijven uitgeven, zegt De Graaf. De Raad waarschuwt over de toekomstbeelden: ‘Geen luchtspiegelingen. Niet méér beloven dan je kunt waarmaken.’ Anders schaadt dat het kwetsbare vertrouwen in de overheid, denkt De Graaf. Bewaak bovendien de samenhang in het beleid, de wetgeving én houd de uitvoerbaarheid van wetten goed in de gaten zodat uitvoeringsinstanties niet in het gedrang komen. Richt de wetgeving zo eenvoudig mogelijk in en voorkom dat alles wordt dichtgeregeld door een stapeling van beleidswensen. En stem nationale opgaven beter af op wat mogelijk is op decentraal niveau. (NRC)
Na twee dagen van gevechten is het dodental in Soedan opgelopen naar zeker 59. De ziekenhuizen in hoofdstad Khartoem zouden vol liggen met honderden gewonde soldaten en burgers. Vorige week braken hevige gevechten uit tussen de reguliere strijdkrachten en de Rapid Support Forces (RSF), een militie die officieel deel uitmaakt van het leger. De gevechten gaan gepaard met chaos en bloedvergieten, blijkt uit een verklaring van het nationaal comité van artsen met democratische sympathieën. Het comité meldt dat burgers vanwege de gevechten maar moeilijk de ziekenhuizen kunnen bereiken. Strijdende partijen zouden bovendien ambulances hebben geconfisqueerd. Desondanks zijn 600 gewonden naar het ziekenhuis gebracht. Tientallen van hen verkeren in levensgevaar. Drie lokale stafmedewerkers van de VN zijn gedood. Twee andere stafleden raakten ernstig gewond. Ook werden voertuigen van het VN-agentschap geplunderd. Het VN- Wereldvoedselprogramma heeft de noodhulp aan het Afrikaanse land voorlopig gestaakt. Er is sprake van een couppoging door RSF. De botsingen volgden op toenemende spanningen tussen het leger en de RSF over de integratie van militairen van laatstgenoemde groepering in het leger. Ook over de vraag wie toezicht moet houden op dat proces is consternatie. De RFS heeft een gewelddadige reputatie. De militie wordt beschuldigd van het vermoorden van meer dan honderd demonstranten in2029 in Khartoem. (FD)
_____
Recordaantal kinderen en tieners in VS komen om door vuurwapen.
Het aantal kinderen en tieners in de VS dat omkomt door geweervuur is in twee jaar tijd met de helft toegenomen. Het aantal stijgt al jaren maar zo snel als de toename van 1.732 doden in 2019 naar 2.590 doden in 2021 ging het nooit. Over de gehele bevolking is het aan tal vuurwapendoden tussen 2019 en 2022 met bijna een kwart gestegen. Zwart kind in VS is vijf keer zo vaak slachtoffer. In 2021 was 46% van de jonge vuurwapendoden zwart terwijl 14% van de minderjarigen een zwarte huidskleur heeft. Zwarte kinderen sterven vijf keer zo vaak door een vuurwapen dan witte kinderen of Latijns-Amerikaanse kinderen. Jongens vormen samen 83% van de slachtoffers en 86% is tussen 12 en 18 jaar oud. Levensverwachting Amerikanen daalt vooral onder kinderen. Terwijl vergelijkbare landen de gemiddelde levensverwachting in 2021 zagen opveren na de coronapandemie, is deze in de VS verder gedaald. Kinderen die in dat jaar geboren werden in de VS worden naar verwachting gemiddeld 76,1 jaar oud. Dat is een stuk minder dan de 81,5 jaar in Nederland of het gemiddelde van 82,4 in dertien vergelijkbare Westers landen. Van alle huidige 5-jarige kinderen in de VS wordt één op de 25 kinderen niet ouder dan 40 . De hoge sterfte wordt niet veroorzaakt door ziekte, maar hangt sterk samen met sociale problematiek, zoals vuurwapengeweld, drugsgebruik en verkeersgedrag. (VK)
_____
EU hekelt Pools verbod graanimport Oekraïne.
Na aanhoudende protesten verbieden Polen en Hongarije de import van Oekraïens graan. Het graan belandde tegen afspraken in op de lokale markt. Polen en Hongarije hebben besloten de invoer van graan uit Oekraïne tijdelijk te verbieden. Dit gebeurde afgelopen zaterdag na aanhoudende protesten van boeren. Het verbod duurt tot 30 juni, en geldt ook voor de invoer van onder meer suiker, eieren, vlees, melk, groenten en fruit. De Europese Commissie noemde de stap zondag ‘onacceptabel’ in een verklaring, omdat ‘het recht om handelsbeleid te maken exclusief de EU toekomt’. Unilateraal ingestelde importverboden zijn niet toegestaan, en worden niet getolereerd, stelt de Commissie, zonder in detail te treden over eventuele maatregelen. ‘In zulke moeilijke tijden is het cruciaal om alle beslissingen binnen de EU te coördineren en op elkaar af te stemmen.’ Volgens de Poolse regering is de beslissing noodzakelijk om boeren te beschermen, die vrezen hun inkomsten te verliezen door een overvloed aan Oekraïens graan op de markt. Silos’s in Polen zitten vol met Oekraïens graan, dat tegen afspraken in op de lokale markt verschijnt. Oekraïne betreurt dit. De Europese commissie introduceerde vorig jaar een actieplan om de landbouwgoederen uit Oekraïne via doorvoerlanden als Polen en Hongarije rechtstreeks te exporteren naar het Afrikaanse continent en het Midden Oosten. Dat bleek de afgelopen weken dus niet het geval. (NRC)
_____
Partizanen ondermijnen Russisch gezag in ‘geannexeerde’ gebieden.
De partizanen maken het leven van de Russen zuur. Nu Oekraïne zich opmaakt voor een nieuw offensief neemt bij Russische soldaten en Oekraïense collaborateurs in de bezette gebieden de angst voor aanvallen van verzetsstrijders toe. Toen Rusland delen van de regio’s Cherson en Zaporizja een jaar geleden veroverde bleef een deel van de bevolking achter. Veel mensen zijn Oekraïne blijven steunen. Een aantal van hen voorziet het Oekraïense leger actief van informatie over Russische bases en opslagplaatsen, die door Kiev met artillerie of Himars-raketten kunnen worden aangevallen. Een klein deel gaat een stap verder en voert aanslagen uit of saboteert spoorlijnen. Het ISW telde begin november tientallen aanvallen in bezet gebied en stelde vast dat het Russische leger niet in staat is de partizanen het zwijgen op te leggen. Rusland moet door het verzet bovendien extra troepen in het achterland stationeren. Dat gaat ten koste van de slagkracht aan het front. Sinds het begin van de oorlog heeft de Oekraïense geheime dienst een stortvloed aan informatie van de lokale bevolking ontvangen zei deze dienst daar in november over. ‘Zelfs de Amerikaanse generaals zijn verrast door zo’n unieke situatie waarin de lokale bevolking gedetailleerde informatie geeft over de vijandelijke strijdkrachten.’ Direct geweld richt zich tegen de collaborateurs. De auto met daarin de met de Russen samenwerkende Melitopol-bestuurder Zoebarev werd opgeblazen, een ander collaborateur, het hoofd van de politie Sergej Skovyrko raakt bij een aanslag gewond en ook Ivan Tkach, hoofd van het vervoersbedrijf van Melitopol werd in zijn auto opgeblazen. De liquidaties en aanvallen laten zien dat Moskou de situatie in de bezette gebieden niet onder controle heeft. Dat betekent gezichtsverlies voor de Russen. Onduidelijk is wanneer en waar het offensief zal plaatsvinden maar Rusland houdt er rekening mee dat het bij de steden Melitopol en Berdjansk is. Het Oekraïense leger zou kunnen proberen om daar de Russisch landbrug met de in 2014 geannexeerde Krim door te snijden. Dat zou de positie van de Russische troepen op de Krim aanzienlijk verzwakken. (FD)
_____
AIVD: complottheorieën over kwaadaardige elites vormen bedreiging voor de rechtsorde.
Ruim honderdduizend Nederlanders geloven in meer of mindere mate dat een kwaadaardige elite erop uit is om het volk te onderdrukken. De populariteit van dergelijke complotten, die door anti-institutionele extremisten worden verspreid, vormen volgens de dienst ‘een ernstige dreiging’ voor de democratische rechtsorde. Het idee dat een kwaadaardige elite er via de overheid, rechtsspraak, media en wetenschap op gebrand is om Nederlanders ‘te onderdrukken, tot slaaf te maken en zelfs te vermoorden’ is op dit moment ‘het populairste extremistische narratief’, aldus de AIVD. Gebeurtenissen als de coronapandemie, de stikstofcrisis en de oorlog in Oekraïne zouden door de elite worden gebruikt en verzonnen ‘als voorwendsel voor verdergaande controle’. Hoewel de meeste aanjagers vooralsnog oproepen tot geweldloos verzet, vormen de complotten volgens de dienst toch een reëel gevaar. Het risico bestaat dat mensen op basis van de complotten geweld gaan goedpraten, zelf radicaliseren en tot geweld overgaan. Ze leveren het frame dat er een ‘elite’ is die de vijand is, waarmee aanhangers in oorlog’ zijn. Door de woordkeuze van sommige aanjagers ontstaat er bewust ambiguïteit die aanhangers tot gewelddadig handelen kan leiden. De complotten veroorzaken daarnaast zo veel wantrouwen richting ministers, Kamerleden, rechters, politieagenten, journalisten en wetenschappers dat die beroepsgroepen in hun functioneren worden belemmeren. ‘Zulke ondermijning van democratische instituties kan de democratische rechtsorde in zijn voortbestaan bedreigen’, concludeert de dienst. Een land als Rusland probeert misbruik te maken van het wantrouwen tegen democratische instituties om zo het Westen te verzwakken. (FD)
_____
Publieke gezondheidszorg zwak.
De GGD ’s hebben te weinig mensen en geld voor reguliere taken in preventie – van vaccinaties tot infectiebestrijding. Het fundament onder de publieke gezondheidszorg in Nederland is ‘zwak, wankel en te kwetsbaar’. Daarmee staat de volksgezondheid onder druk. Die noodkreet slaakt de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) in het advies Op onze gezondheid, dat deze week verscheen. De raad, een belangrijk adviesorgaan voor regering en parlement, schrijft: ’Het is te vrijblijvend en versnipperd geregeld, te veel gericht op de korte termijn en er wordt te weinig geïnvesteerd’. De helft van de Nederlanders heeft inmiddels een of meer chronische ziekten. Er zijn grote sociaaleconomische gezondheidsverschillen. En Nederland is qua gemiddelde levensverwachting afgezakt van een koppositie in de EU naar de middenmoot. ‘We zaten in de voorhoede, maar we hobbelen achteruit’, zegt voorzitter Jet Bussemaker. De RVS doet een flink aantal aanbevelingen om de publieke gezondheidszorg te versterken. Zo moet het budget structureel omhoog en moeten wettelijke doelstellingen worden vastgelegd. In de Wpg, bijvoorbeeld dat de gemiddelde levensverwachting in Nederland in een bepaald jaar in de Europese top vijf moet staan. Nu zijn die doelen te vrijblijvend. Andere ministeries dan VWS moeten ook worden betrokken. Nu is er geringe betrokkenheid. Een speciale regeringscommissaris moet daarbij helpen. Deze ‘krachtdadige figuur’ moet voorstellen doen voor wettelijk vastgelegde doelen, een gezondheidsagenda opstellen, gemeenten aansporen beter hun best te doen en rapporteren aan de Tweede Kamer. (NRC)
_____
Nederland terug op vierde plaats in EU met bbp per inwoner.
Het Nederlandse bruto binnenlands product (bbp) per inwoner bedroeg in 2022 ruim €53.200. Daarmee heeft Nederland binnen de Europese Unie zijn vierde plaats teruggepakt. Het bbp per inwoner geeft inzicht in het welvaartsniveau in een land. Wel moet Nederland die vierde plaats delen met Zweden. Evenals vorig jaar was het Nederlandse bbp per hoofd van de bevolking anderhalf keer zo groot als het EU-gemiddelde. Binnen de EU heeft Luxemburg het hoogste bbp per capita. Dit komt door het grote aantal financiële instellingen in het land. Bovendien werken er veel mensen in Luxemburg terwijl ze er niet wonen. Ierland neemt de tweede positie in. Van de 27 EU-landen heeft Bulgarije met €12.400 het laagste bbp per inwoner, ruim tweeënhalf keer zo laag als het EU-gemiddelde. Met 119.200 was het Luxemburgse bbp per capita in 2022 bijna tien keer zo hoog als het Bulgaarse bbp per capita. (FD)
_____
Is Nederland een niet te regeren Utopia?
Een land waar de toon wordt gezet door Johan Derksen en de leden van het EénVandaag Opiniepanel is op voorhand niet te regeren! Dat Nederlanders zich belazerd en bedrogen voelen en massaal naar populistische partijen en politici vluchten wordt niet veroorzaakt doordat er hier daadwerkelijk niets deugt. Nederland is het op vier na gelukkigste land ter wereld. Ook is het vanwege de lage criminaliteitscijfers, de levensverwachting en de kosten van levensonderhoud het op drie na beste land voor gepensioneerden in Europa, aldus Blacktower. Nederland heeft een ongekend laag werkloosheidscijfer. Er is een handelsoverschot en de staatschuld is relatief laag! Op vijf na hebben we het hoogste salaris in de wereld. Het onderwijssysteem is het op drie na beste van de wereld en het zorgstelsel is na Singapore, Luxemburg, Zwitserland en Japan het beste van de wereld. Kortom: als wetenschappers een Utopia zoeken zullen ze twijfelen tussen Ruttes Nederland en Gods aardse paradijs. Er kan ook niet geregeerd worden als coalities moeten worden gevormd van minimaal 5 partijen met tegenstrijdige boodschappen die bij elk compromis kiezers zien weglopen naar BBB, PVV, JA21, Volt en Partij voor de Dieren. Gelukkig kan Nederland zich de luxe permitteren van een politieke chaos. Nederland heeft dankzij de Tris Politica naast de uitvoerende en wetgevende macht nog een rechtelijke macht die in het machtsvacuà¼m springt. Zij verbieden bouwplannen die niet in overeenstemming zijn met de stikstofeisen, halen een streep door het fictief rendement in box 3, maken de krimp van Schiphol ongedaan. Iedere dag wordt er door een rechter wel een besluit genomen waar democratisch gekozen bestuurders in gebreke blijven. Als rechters moeten worden ontlast, moet de bezem door het kiesstelsel. De kiesdrempel moet worden verhoogd naar 5 zetels of 3% van de stemmen, afsplitsers moeten hun zetel opgeven. Omtzigt binnen het CDA is veel nuttiger dan Omtzigt alleen. En de Eerste Kamer moet op de schop. Beter is nog dat het volk niet meer naar Johan Derksen luistert en de politiek de mening van het EenVandaag Opiniepanel negeert! Dan komt het met de stemming ook weer goed in dit land en strijdt zoals vanouds links weer tegen rechts. Hopelijk wordt met regeren het paard niet achter de wagen gespannen. (Aldus Peter de Waard in de VK).
_____
Landbouwakkoord uitgesteld: LTOI wil half mei meer duidelijkheid.
Het gaat erom dat er een concreet stuk komt met een duidelijk budget om de transitie van de landbouw in gang te zetten zei voorzitter Sjaak van der Tak van LTO. Het wordt half mei ‘hom of kuit” aldus Ron Meijer, voorzitter van boerenjongerenvereniging NAJK. Wat er gebeurt als die deadlines niet worden gehaald is niet duidelijk. ‘Er is wel degelijk progressie gemaakt, maar we zijn er nog niet’, zegt een vertegenwoordiger van natuurorganisatie LandschappenNL. Op aanbeveling van Remkes praat minister Adema met een reeks organisaties over de toekomst van de landbouw. Terwijl minister Vander Wal bezig is de stikstof terug te brengen moet Adema samen met vertegenwoordigers van onder meer boeren en natuurbeheerders bedenken hoe de landbouw er dan wél uit moet zien. De onderhandelaars hebben de moeilijkste thema’s voor het laatst bewaard. Van der Tak verwacht van het kabinet nog voorstellen over mestverwerking, grond en teeltsystemen, zei hij. ‘En daar hoort budget bij.’ (NRC)
_____
CPB: prijzen stijgen meer dan nodig.
+ Hoge energiekosten hebben amper impact op de winsten. + Bedrijven rekenen kosten door en bespaarden energie.
+ Consumentenprijzen stijgen meer dan extra stroomkosten. Bedrijven in Nederland hebben de prijzen van hun producten meer verhoogd dan nodig was om hun eigen gestegen kosten voor energie te dekken In veel bedrijfstakken is de consumentenprijs sterker gestegen dan de kostenstijgingen van brandstoffen concludeert het CPB. Toch, concluderen de onderzoekers, doen de bedrijven niet aan graaiflatie zoals het FNV zegt. Het CPB heeft alleen gekeken hoe sectoren de kosten voor stroom en gas hebben doorberekend. Bedrijven hebben ook te maken gehad met andere kosten die zijn gestegen, zoals loon, huur van het bedrijfspand, transport- en grondstoffen kosten. Volgens het FNV verhogen bedrijven als Heineken, Unilever en Albert Heyn hun prijzen sneller dan dat de kosten stijgen. Ze profiteren daardoor van de inflatie. Beursgenoteerde bedrijven zouden vorig jaar €5,2 miljard meer winst hebben gemaakt dan gerechtvaardigd aldus FNV. Het CPB heeft daar nu cijfers bij voor wat betreft energie. De prijzen voor consumenten zijn gemiddeld 2,9% sterker gestegen dan het bedrijfsleven extra moest betalen voor stroom, gas en olie vorig jaar. De voedingsmiddelenindustrie verhoogde zijn prijzen 5,1% meer dan de energiekostenstijging. Ook het verschil in de bouwmaterialensector is groot: 6,9%. Bedrijfstakken die de hoge stroom- en gasprijzen niet berekenden en er verlies op leden zijn de leer- en schoenenindustrie. De stijging van de energiekosten had geen effect op de bedrijfswinsten, al kan de financiële schade voor individuele bedrijven wel groot zijn, aldus het CPB. (FD)
_____
Situatie in Soedan ‘catastrofaal’ en ondoorzichtig, landen halen burgers weg.
Het Soedanese leger stemde in met een staakt het vuren maar het is onzeker of de gevechtspauze wel stand houdt. Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft laten weten dat het 2 vliegtuigen naar Jordanië stuurt om Nederlanders te evacueren zodra dat mogelijk is. Er zijn naar schatting vijftig Nederlanders in Khartoem. De afgelopen dagen zijn er 270 doden en 2600 gewonden gevallen bij de gevechten tussen leger en rebellen. Waarschijnlijk ligt het werkelijke aantal slachtoffers hoger. De gevechten concentreren zich in de hoofdstad Khartoem. Vooral rond het ministerie van Defensie en de luchthaven wordt zwaar gevochten. De RSF probeerde het leger daar te verdrijven, zonder succes. De rebellen werden vanuit de lucht aangevallen door vliegtuigen van het regeringsleger. Volgens de BBC ontvluchten duizenden burgers Khartoem, soms in auto’s, maar vaak te voet door het tekort aan brandstof. (VK)
_____
Auto opladen – en nog geld toekrijgen ook.
Zon en wind wekten woensdag maximaal energie op en de vraag was beperkt. Gevolg: negatieve prijzen op de stroommarkt. Een strakblauwe lucht in combinatie met een stevige wind. Dat betekent met al die zonnepanelen en windparken in Nederland goedkope stroom. Sterker, woensdagmiddag was de eerste keer dat jaar dat huishoudens geld toe kregen als zij stroom gebruikten. Wie tussen 13.00 en 16.00 uur zijn auto oplaadde, kon volgens energieleverancier Zonneplan 165 kilometer rijden en kreeg ook nog eens ruim 2 euro ‘uitbetaald’. Voor wie in deze uren een wasje draaide, bleef het voordeel beperkt tot enkele centen. Een woordvoerder van Tennet: Als het aanbod echt te groot wordt, en de spanning in het laag- en middenspanningsnet te hoog wordt, worden de overschotten naar het buitenland geëxporteerd en worden de windparken uitgeschakeld. (NRC)
_____
Klimaatpakket pijnpunt voor kabinet, financieel verhaal lijkt zo goed als rond.
+ Regeringspartijen zijn het bijna eens over de begroting. + Standpunten over klimaat liggen nog ver uit elkaar.
+ Vooral VVD en D66 verschillen van mening.
Uiterlijk volgende week woensdag hoopt het kabinet een knoop te hebben doorgehakt over zowel de begroting als een extra pakket klimaatmaatregelen. Het financiële verhaal lijkt zo goed als afgerond, maar bij het klimaatpakket liggen de standpunten ver uit elkaar en zijn vooral VVD en D66 het nog niet eens. Op financieel gebied zijn er behoorlijke uitdagingen: hogere rente, hogere asielkosten, Groningen en nog een paar andere punten moeten betaald worden. Herstelkosten voor de gasboringen in Groningen zijn duur – de provincie eist €30 mrd, volgens de NOS mikt het kabinet nu op €20mrd – maar worden over meerdere jaren uitgesmeerd. Er zijn ook meevallers, vooral omdat menig ministerie plannen niet kan uitvoeren door personeelsgebrek. Samen met een lichte bezuiniging bij alle ministeries – Defensie is uitgezonderd – moet eruit te komen zijn. Toch overlegde de top van het kabinet voor de tweede keer op rij over financiën maar vooral over het klimaat! Rutte, Kaag, Hoekstra en Schouten deden een nieuwe poging om klimaatplannen op te stellen die opgeteld leiden tot een forse reductie van de cO2-uitstoot maar niet tot al te veel chagrijn bij de VVD dat zich bijvoorbeeld zeer verzette tegen het plan van D66 minister Jetten om de aankoopbelasting voor benzineauto’s (de bpm) te verhogen. De coalitie van VVD, D66, CDA en ChristenUnie heeft afgesproken de CO2 uitstoot in 2030 met minstens 55% terug te dringen ten opzichte van 1990. In die plannen gaat men zelfs tot 60% vanuit de gedachte dat er altijd wel wat mislukt. Een groep ambtenaren heeft berekend dat er nog 22 megaton CO2 ‘gevonden’ moet worden om dat doel te bereiken. (FD)
____
Europa is kampioen opwarming geworden.
Doorgaans is klimaatverandering iets wat mensen niet direct waarnemen: een geleidelijke verschuiving van gemiddelden, veel te langzaam om op te vallen. Maar de laatste tijd is dat wel even anders. Voor hun ogen – en vanuit de ruimte, door de ‘ogen’ van hun meetapparatuur – zien wetenschappers hoe hun continent op allerlei manieren verandert. ‘Unprecedented’ (niet eerder vertoond), zo omschrijft het jaaroverzicht van Copernicus Climate Change Service (C3S) het gebeurde. De aarde mag dan gemiddeld 1,2 graden zijn opgewarmd, in Europa is het inmiddels 2,2 graden warmer dan vroeger, in de 19 e eeuw. Omdat landmassa’s nu eenmaal altijd sneller opwarmen en omdat we wat noordelijk op de aardbol liggen. En, naar wetenschappers vermoeden, omdat de klimaatverandering bij ons tot verschuivende weerpatronen leidt. Het is niet altijd zo snel gegaan als de laatste tien, twintig jaar. Vorig jaar was het nota bene 0,9 graden warmer ten opzichte van het klimaattijdvak 1991-2020. ‘Klimaat’ wordt doorgaans berekend in brokken van dertig jaar. Snikhete zomers, verschuivende regenzones, veranderende seizoenen: steeds vreemder en heftiger reageert Europa op het veranderende klimaat. Op een rij: + Vooral in Zuid-Frankrijk, Italië en Spanje was het flink warmer dan anders. + Er was sprake van een onaangenaam hete zomer. + De bosbranden razen maar door. + Er is sprake van veel meer broeikasgassen. + Van januari tot en met augustus in Europa minder neerslag dan gemiddeld. + De rivieren vielen droog. + Drie hittegolven in Groenland: enorme smelt van ijs op het continent. (VK)
____
Raad van State tegen overheid: zeg eens wat vaker nee!
De overheid moet keuzes maken en die vervolgens consequent uitvoeren, adviseert de Raad van State in het jaarverslag van 2022. ‘Niet alles kan, en zeker niet tegelijk.’ Deze uitspraak van voormalig minister-president Willem Drees is de kern van de boodschap van de Raad van State in zijn jaarverslag over 2022. De overheid moet meer nee verkopen, kiezen wat het doet en dat vervolgens consequent uitvoeren, adviseert de Raad. ‘We constateren een gebrek aan slagkracht bij de overheid’, zegt vicepresident van de Raad van State Thom de Graaf. ‘De overheid is regelmatig in ademnood.’ 2022 kenmerkte zich volgens de Raad door de vele crises, waardoor de overheid ‘zichtbaar onder druk’ staat. De gevolgen van de oorlog in Oekraïne, stikstof, de coronapandemie die net achter de rug is, de aardbevingen in Groningen en het Toeslagenschandaal. ‘Dit allemaal komt boven op de reguliere taken van de overheid.’ Tegelijkertijd signaleert de Raad dat in allerlei verschillende sectoren – de rechterlijke macht, de uitvoeringsdiensten, in de zorg, in de bouw – sprake is van overbelasting en onderbezetting. Dat heeft onder meer te maken met tekorten aan mensen en IT-problemen. De overheid moet vanwege de overbelasting en onderbezetting politieke keuzes maken in wat het wel en niet doet en realistische perspectieven bieden. Ook omdat de overheid niet geld met bakken kan blijven uitgeven, zegt De Graaf. De Raad waarschuwt over de toekomstbeelden: ‘Geen luchtspiegelingen. Niet méér beloven dan je kunt waarmaken.’ Anders schaadt dat het kwetsbare vertrouwen in de overheid, denkt De Graaf. Bewaak bovendien de samenhang in het beleid, de wetgeving én houd de uitvoerbaarheid van wetten goed in de gaten zodat uitvoeringsinstanties niet in het gedrang komen. Richt de wetgeving zo eenvoudig mogelijk in en voorkom dat alles wordt dichtgeregeld door een stapeling van beleidswensen. En stem nationale opgaven beter af op wat mogelijk is op decentraal niveau. (NRC)
