Gelezen!
Nieuwsoverzicht van ma 28 november t/m zo 3 december 2023
Nederland eerst…
‘America First, maar mag Nederland op de tweede plaats?’ vroeg Arjen Lubach in 2017. Zes jaar later nemen we daar geen genoegen meer mee. Met de slogan ‘Nederlanders weer op 1’ werd de PVV de grootste partij.
Hoe zet je Nederland op één? Grenzen dicht, dijken omhoog, buitenlanders eruit en internationale samenwerking beëindigen, denkt Wilders. Maar dat is voor een klein, vergrijzend land met een open economie een doodlopende weg. Hoe krijgen we de Nederlander dan wel op de eerste plaats? Door precies het tegendeel te doen. Vecht voor een sterke en constructieve positie in de EU, zodat onze stem wordt gehoord. Zoek samenwerking met onze grootste handelspartners, puur uit economische eigenbelang. Versterk via handelsakkoorden met strategische partners ons buitenlandbeleid. Overtuig andere landen samen met Nederland een streng klimaatbeleid te voeren, om te voorkomen dat straks al ons geld naar dijkverhoging gaat. Blijf Oekraïne militair steunen zodat Poetin onze vrijheid niet kan bedreigen. Ja, het zijn allemaal open deuren. Maar in tijden als deze moeten die blijkbaar weer worden ingetrapt. (FD)
………………………………………………………………..
Rutte lijdt grootste relatieve nederlaag ooit, kiezers rekenen harder af met kabinetten.
Geen coalitie in Nederland heeft zo’n groot procentueel verlies geleden bij de 2e Kamerverkiezingen als Rutte IV. Het midden kabinet sluit daarmee aan bij de traditie dat doorstartregeringen altijd verliezen bij de volgende verkiezingen en in de trend dat coalities à¼berhaupt zwaar verliezen. Mede door de ruime halveringen van D66 en CDA hebben de coalitiepartijen van Rutte IV nog slechts 41 zetels. Na de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 en voordat Pieter Omtzigt zich afsplitste van het CDA waren dit er 78. Deze krimp van 47% overtreft het verlies van de coalitiepartijen uit Rutte II in 2017 toen vooral de PvdA decimeerde. Het grootste verlies in aantal zetels staat nog steeds op naam van het tweede kabinet-Kok dat na de Fortuynrevolte 43 van de 97 zetels verloor in 2002. Het is geen toeval dat drie vrij recente kabinetten tot de grootste verliezers behoren. Het is bijna regel in Nederland dat coalities bij de volgende verkiezingen zetels inleveren – sinds de Tweede Wereldoorlog wisten er slechts vijf dit te voorkomen – maar de laatste 30 jaar rekent de kiezer veel harder af met de zittende macht. Dit maakt het kabinet Rutte III, dat in 2021 twee zetels won tijdens de coronapandemieën nog meer opzichten bijzonder.
De coalitiepartijen VVD, D66 CDA en ChristenUnie wisten zich ook niet te onttrekken aan de gewoonte dat ‘doorstartkabinetten’ in Nederland hun portie verlies later geserveerd krijgen. Sinds 1945 telde Nederland 5 coalities met dezelfde samenstelling als de voorganger. Vier daarvan begonnen na een winst, maar allemaal moesten ze bij de volgende stembusgang alsnog prijsgeven. (VK)
………………………………………………………………
Inflatiecijfer in november toegenomen.
De inflatie is in november 1,6%. Daarmee is het dagelijks leven iets duurder ten opzichte van diezelfde maand vorig jaar. In oktober daalden de prijzen nog met 0,4% in vergelijking met een jaar eerder, aldus het CBS. Als de prijzen voor energie, die grote invloed hebben op inflatiecijfers niet worden meegerekend is de inflatie in november 4,1%. Het CBS publiceert deze cijfers aan de hand van een snelle raming. Op 12 december volgen de volledige inflatiecijfers (NRC)
………………………………………………………………………
Tuinders Westland bezorgd om plannen PVV.
+ Programma PVV vormt ‘een groot risico’ voor de glastuinbouw.
+ 80% van het personeel in de kassen komt uit het buitenland.
+ De sector heeft afgesproken in 2040 klimaatneutraal te zijn.
Er is een gebied waar alle pijn wordt gevoeld wanneer de PVV haar economische plannen weet uit te voeren: Het Westland. Het feit dat de PVV aan zet is bij de formatie vormt ‘een groot risico’ voor de sector zeg Thijs Jasperse, tuinbouwadviseur bij Florpartners en voormalig vice voorzitter bij tuinders coöperatie Door. ‘Hij is tegen Europa, tegen duurzaamheid. Wilders moet, los van zijn Islamstandpunten ook inleveren op andere punten als je de sector wilt behouden! Volgens de PVV moet ook de instroom van migranten fors omlaag, inclusief migranten die naar Nederland komen om te werken. Ook moet ‘de miljarden verslindende reductie van CO2’ stoppen. De klimaatwet, het klimaatakkoord en andere klimaatmaatregelen kunnen ‘direct door de shredder’, leest het verkiezingsprogramma. Maar juist die punten staan haaks op de belangen van het bedrijfsleven en in nog sterkere mate op die van de glastuinbouw. Ook in het Westland gingen de meeste stemmen naar de PVV maar de regio leunt juist sterk op arbeidsmigranten (!) In de glastuinbouw werken ruim 82.000 mensen met een piek van 113.000 mensen in het hoogseizoen. 80% daarvan komt uit het buitenland. ‘Dat zijn mensen die we niet kunnen missen’, zegt voorzitter Adri-Bom-Lemstra. Waar de sector in ieder geval ook niet bij gebaat is, is het op de lange baan schuiven van de energietransitie, zegt adviseur Jasperse. ‘Bij supermarkten in binnen- en buitenland neemt de vraag naar producten met een kleinere ecologische voetafdruk toe. Als de overheid daar niet het geld voor wil uittrekken, leg je het af als Nederlandse sector.’
Paprikateler Moors investeerde ‘een paar miljoen’ om van het gas af te kunnen en teelt nu voor driekwart op duurzame energie. ‘Ik weet niet precies wat de PVV gaat doen maar het maakt me wel zenuwachtig.’ En zonder arbeidsmigranten kunnen Moors en haar man in hun gezinsonderneming niet verder. ‘We werken met 30 Nederlanders en 40 arbeidsmigranten. Zonder hen kunnen we hier het licht uitdoen. ‘Je kunt wel zeggen dat je minder migranten wil, maar dat moet ook kàºnnen. Oogsten gaan zo verloren doordat je domweg te weinig mensen hebt’, aldus Moors.
De concurrentie op de arbeidsmarkt is fel. In Spanje, Portugal en Duitsland werken wel mensen uit Afrika in de teelt. ‘Wij zouden dat hier ook graag zien’, zegt ook Bom Lemstra, ‘want een krappe arbeidsmarkt betekent een slechtere concurrentiepositie voor ons.’ Toch stemde de Tweede Kamer vorig jaar tegen het voorstel om arbeidsmigranten van buiten de EU naar Nederland te halen, ook voor seizoenswerk! (FD)
…………………………………………………….
Eigenzinnige Plasterk mag een kabinet verkennen waar zijn eigen PvdA van zal gruwelen.
Ex-PvdA minister Ronald Plasterk heeft veel rechtse fans door zijn columns, waarin hij ten strijde trekt tegen ‘kakkineus links’. Nu mag hij verkennen of een rechts kabinet mogelijk is.
Zijn op rechts gevierde columns in De Telegraaf, waarin hij steevast het klimaat- en stikstofbeleid hekelt, maken hem nu voor Wilders acceptabel als verkenner.
Hij moet de Nederlandse formatie op gang brengen. Na de aftocht van PVV-senator Gom van Strien, na publicaties over mogelijke malversaties, heeft Wilders zijn oog laten vallen op Plasterk. De PvdA’er – Plasterk is 46 jaar lid – zal er zelf waarschijnlijk niet van hebben opgekeken. Onder een gebrek aan zelfvertrouwen ging hij nooit gebukt. Toen Plasterk in 2012 de interne lijsttrekkersverkiezing bij de PvdA verloor van Samsom, merkte hij op: ‘Mijn ego is te groot om gekwetst te kunnen worden.’
Wilders zal in Plasterks laatste Telegraaf column hebben gelezen dat volgens zijn nieuwe verkenner ‘de formatie niet enorm ingewikkeld is en niet heel lang hoeft te duren’. Volgens Plasterk, tegenwoordig ondernemer en buitengewoon hoogleraar aan de UvA is er geen alternatief voor een rechts kabinet met PVV, VVD, NSC en BBB. De VVD tekent een doodvonnis door in een links kabinet te stappen; als NSC afhaakt, is die partij, ‘de volgende keer verdwenen uit het politieke spectrum’, meen Plasterk, die vindt dat er recht moet worden gedaan aan de verkiezingsuitslag waarin rechts overtuigend won. Het is een analyse die Wilders zal aanspreken.
In Amsterdam woont hij niet ver van Martin Bosma, de rechterhand van Wilders, in wie Plasterk ‘een verdwaalde sociaaldemocraat’ herkent. Samen delen ze het gevoel dat linkse politici ‘kakkineus’ en ‘gemakzuchtig’ zijn geworden, maar Plasterk hekelt ‘het haat denken tegen de Islam’. Dat is on-Nederlands. Nu de PVV minder nadruk legt op die anti-islamagenda, is voor de dwarse Plasterk de weg vrij om namens Wilders te verkennen of er een kabinet mogelijk is waar in elk geval zijn eigen partij van zal gruwelen. (VK)
………………………………………………………….
Verwerk klimaatrisico in huizenprijs.
Nederland telt 900 wijken waar klimaatrisico’s een probleem kunnen vormen voor huiseigenaren stelt een ABN Amro-rapport.
Het valt eigenlijk nog wel mee met de gevolgen van de klimaatverandering voor de woningmarkt, stelt hoofdeconoom Sandra Phlippen van ABN Amro. ‘Bijna nergens komt een stapeling van alle klimaatrisico’s voor. Er klinkt de laatste tijd een toontje dat we in Nederland vechten tegen de ondergang maar op de meeste plaatsen spelen de problemen niet, of ze zijn behapbaar.’ Ze deed onderzoek naar waar in Nederland verzakkingen, overstromingsrisico’s en achterstallige verduurzaming tot grote ellende bij woningbezitters kunnen leiden. De bank kijkt al vijf jaar met grote interesse naar de effecten van klimaatverandering op de woningmarkt; zouden immers de kosten van klimaatadaptatie niet zo hoog kunnen worden dat bewoners hun hypotheek niet kunnen betalen en banken daardoor grote risico’s lopen? Phlippen concludeert dat zoiets als funderingsschade of een overstroming natuurlijk vreselijk zijn voor de mensen zelf maar dat het probleem als geheel zo beperkt is dat we het als bank gemakkelijk kunnen hebben. Hoe dan ook: alertheid is gewenst! In Nederland zijn 900 wijken waar de verduurzaming van de woning of fysieke klimaatrisico’s ‘mogelijk te veel gevraagd’ zijn voor de eigenaren. In 90 van deze wijken speelt een combinatie van 2 klimaatrisico’s ‘terwijl huishoudens kwetsbaar zijn’. En in 19 van deze 90 wijken is meer dan 70% van de woningen in particulier eigendom. Dat gaat dan vaak om laaggeprijsde woningen, met eigenaren die ook nog eens een relatief laag inkomen hebben. (NRC)
………………………………………………………………
Europese Unie stuk minder afhankelijk van Rusland.
Sinds de inval in Oekraïne wil de EU minder afhankelijk worden van Rusland. Er kwamen sancties en lidstaten voeren nu geen Russische olie en kolen meer in, uitzonderingen daargelaten. Daarnaast neemt de EU minder andere producten af. Niettemin is Europa voor sommige metalen en landbouwproducten nog deels afhankelijk van Rusland. Ten tijde van de inval in Oekraïne begin 2022 lag de inkoopwaarde van Russische producten met 20 mrd op maandbasis op recordhoogte, vooral vanwege de enorm gestegen prijzen voor olie en gas. Het kwam neer op bijna 10% van het Europese totaal.
In het derde kwartaal van 2023 hebben de EU-landen gezamenlijk driekwart minder geïmporteerd uit Rusland dan in hetzelfde kwartaal in 2021. Voor olie, waar grotendeels een boycot op zit, is dit 85% minder. Voor nikkel is de EU nog steeds afhankelijk van Rusland.
Net als strategische metalen vallen agrarische producten niet onder de sancties tegen Rusland. Zo importeerden EU-landen het afgelopen kwartaal veel meer aan tarwe dan in dezelfde periode in 2021. Van dierlijke en plantaardige oliën en vetten is juist minder ingevoerd. (FD)
………………………………………………………………..
Britse media: Saoedi-Arabië wil ontwikkelingslanden afhankelijk houden van olie en gas.
Saoedi-Arabië voert een uitgekiende en geheime strategie uit om de toekomstige vraag naar olie en gas in ontwikkelingslanden kunstmatig hoog te houden. Dat melden het Centre for Climate Reporting (CCR) en de Britse nieuwszender Channel 4 na zes maanden onderzoek.
Het onderzoek richt zich op het Oil Sustainability Program (OSP) dat officieel bedoeld is om de toegang tot energie in ontwikkelingslanden te verbeteren en verduurzaming te stimuleren.
Om de klimaatdoelen in zicht te houden moet de uitstoot van fossiele brandstoffen snel dalen – ook in ontwikkelingslanden. Die landen zouden de fase van economische ontwikkeling dankzij kolen, olie en gas moeten overslaan en meteen door moeten groeien naar een schone economie. Maar de Britse media schrijven dat Saoedi-Arabië die ontwikkeling frustreert. Undercoverjournalisten die zich voordeden als investeerders in de oliesector spraken met meerdere betrokken functionarissen waarbij ze vroegen of OSP was ontwikkeld om de vraag naar olie kunstmatig op te drijven in bepaalde belangrijke markten. Het antwoord was: ‘Ja, dat is een van de belangrijkste doelen die we proberen te bereiken’.
Bijvoorbeeld door:
+ De wegen van Afrika en Azië vol te krijgen met voertuigen die op diesel of benzine te rijden.
+ Tegelijkertijd lobbyt ze tegen subsidies voor elektrische auto’s.
+ Het oprichten van een luchtvaartmaatschappij om goedkope vluchten aan te bieden.
+ Ontwikkeling van supersonische vliegtuigen voor commercieel gebruik omdat die 3 keer zo veel uitstoten als gewone vliegtuigen.
+ Investering in drijvende elektriciteitscentrales die draaien op zwaar vervuilende stookolie of vloeibaar gas.
De Saoedische economie is zwaar afhankelijk van olie- en gasinkomsten maar in de afgelopen jaren heeft het land zich gepresenteerd als een land dat bij wil dragen aan de energietransitie. Ook onderschrijft het land de klimaatdoelen van Parijs.
Het CCR en Chanel 4 constateren dat de Saoediërs in werkelijkheid nog geen afscheid willen nemen van hun fossiele inkomstenbronnen. (VK)
………………………………………………………………..
Scholieren weten relatief weinig van democratie.
De kennis over democratie en burgerschap onder scholieren is de afgelopen zes jaar afgenomen blijkt uit grootschalig onderzoek.
Nederlandse scholieren weten minder over democratie en burgerschap dan leeftijdsgenoten in vergelijkbare landen. Dat blijkt uit een onderzoek dat in 24 landen is gedaan naar de kennis en opvattingen over deze onderwerpen onder leerlingen in de tweede klas van het voortgezet onderwijs.
Programmaleider Anne Bert Dijkstra van de UvA: Het meest interessant en relevant is de vergelijking met vier landen die veel op ons lijken. Dan heb je het over Denemarken, Zweden, Noorwegen en Noordrijn-Westfalen – Duitsland doet mee op deelstaatniveau. Deze landen lijken het meest op ons als je kijkt naar sociale, culturele en economische kenmerken. Vergeleken met leerlingen daar is de kennis van Nederlandse scholieren over burgerschap en de democratische rechtsstaat ‘beduidend lager’. ‘We hebben Nederland ook vergeleken met het internationaal gemiddelde van alle 24 onderzochte landen’, zegt Dijkstra. ‘In dat opzicht wijkt Nederland niet heel erg af.’ Het is goed te onderstrepen dat de uitkomsten geen verbetering laten zien sinds de vorige meting in 2016. Sterker nog, zegt Dijkstra, het kennisniveau is in zes jaar tijd verder afgenomen! Demissionair minister Paul noemt het onderzoek waardevol. ‘Het laat zien waar we staan en wat beter moet. Daar werken we aan.’ Ze verwijst naar de nieuwe burgerschapswet uit 2021 en naar het expertisepunt Burgerschap dat is opgericht om scholen op weg te helpen. (NRC)
…………………………………………………………
In bijna alle sectoren neemt het aantal vakbondsleden af.
Vanwege de torenhoge inflatie stellen vakbonden flinke looneisen. De vraag is hoe goed bonden werknemers vertegenwoordigen, want hun ledenaantal nam de afgelopen decennia steeds verder af. Nog maar 16% van alle werknemers is vakbondslid. Alleen in de automatisering en de financiële sector nam de afgelopen jaren de organisatiegraad toe. Bij de overheid en semioverheid (onderwijs en zorg) is de organisatiegraad het hoogst, vooral bij politie en brandweer, waar tweederde lid is van een vakbond. Ook in andere sectoren met zwaar of gevaarlijk werk, zoals de bouw is het aandeel vakbondsleden hoog.
Rond de eeuwwisseling lag het aantal vakbondsleden in Nederland op recordhoogte, met bijna 2 miljoen. Daarna zette het verval in. Vandaag de dag zijn ruim 1,4 miljoen mensen aangesloten bij een vakbond, van wie bijna 900.000 bij de FNV.
De meeste vakbondsleden zijn oudere werknemers en ruim een vijfde van alle leden is van de pensioengerechtigde leeftijd. Onder jongere werknemers is de organisatiegraad met zo’n 10% laag. De laatste jaren is wel het aandeel vrouwen gegroeid, tot bijna 40%. (FD)
………………………………………………………
Veranderde tijden nopen Brussel banden met Turkije aan te halen:
‘Er is meer dat ons bindt dan verdeelt’.
De Europese Commissie wil de banden met Turkije aanhalen nu de veiligheid van de EU in het gedrang komt door de gewelddadige conflicten in Oekraïne en het Midden-Oosten. In ruil voor meer handel en een snellere visumverlening eist Brussel dat Ankara de Europese sancties tegen Rusland respecteert.
EU-buitenlandchef Borrell en EU-commissaris Và¡rhelyi sprak woensdag bij de presentatie van hun plannen over een ‘gefaseerde, proportionele en omkeerbare’ aanpak. Ze willen voorkomen dat toezeggingen van de EU worden gekaapt door onvoorspelbaar en autoritair gedrag van Erdogan. De relatie tussen Turkije en de EU verslechterde nadat Erdogan na de mislukte staatsgreep in 2016 de democratie in zijn land steeds meer ging ondermijnen. Onderhandelingen over het EU-lidmaatschap belandden in de ijskast, ook werden de gesprekken over meer handel en visumvrij reizen naar Europa voor Turkije stil gelegd. Wel bleef de EU miljarden euro’s aan vluchtelingenorganisaties in Turkije overmaken om te voorkomen dat vluchtelingen naar de EU zouden doorreizen.
De nieuwe geopolitieke situatie vraagt om een herziening van de ijzige verhouding tussen de EU en Turkije. De Commissie wil de gesprekken tussen Brussel en Ankara op hoog politiek niveau hervatten om de handel te bevorderen. Brussel wil de bestaande douane-unie (afspraken over tarieven quota en standaarden) moderniseren, in feite het oppakken van een belofte uit 2016 Turkije is de op zes na grootste handelspartner van de EU, andersom is de EU de grootste handelspartner van Turkije.
Het is onzeker of de lidstaten de voorstellen zullen overnemen. Er is weinig animo om miljarden extra te betalen voor de opvang van migranten. Ook het recente gedraal van Ankara bij de verzoeken tot NAVO-lidmaatschap van Finland en Zweden viel niet in goede aarde. Daarnaast is daar het conflict tussen Grieken en Cyprus enerzijds en Turkije anderzijds over het door Turkije bezette noordelijke deel van Cyprus. Ook verdenken de EU-landen Turkije ervan de sancties tegen Rusland te ondermijnen door de handel met Moskou in voor de oorlog belangrijke goederen toe te staan. Borrel en Và¡rhely onderschrijven de zorgen maar wijzen er ook op dat Turkije een belangrijke NAVO-partner is. Ook kon Oekraïne graan blijven exporteren na bemiddeling van Erdogan in Moskou. Er is meer dat ons bindt dan ons verdeelt, zei Và¡rhely. (VK)
………………………………………………………….
Werkbeperking asielzoekers weg.
Asielzoekers toestaan hooguit 24 weken per jaar te werken is onnodig beperkend, oordeelt de Raad van State. De eis is bovendien in strijd met het Europees recht. De uitslag is niet alleen goed nieuws voor asielzoekers ook werkgevers en uitzendbureaus zijn er blij mee.
Asielzoekers mogen voortaan langer dan 24 weken per jaar werken in Nederland. Dat oordeel heeft de Raad van State woensdag uitgebracht. Volgens de Raad verhindert de eis van 24 weken ‘effectieve toegang’ voor asielzoekers tot de arbeidsmarkt. Bij het verstrekken van werkvergunningen mag het UWV die eis daarom niet langer hanteren.
Ook is de beperking in strijd met het Europees recht, vindt de Raad van State. De Europese opvang richtlijn verplicht elke EU-staat asielzoekers effectieve toegang te bieden tot de arbeidsmarkt. Doel ervan is de zelfstandigheid te bevorderen. De Raad oordeelt dat de beperking van het aantal weken dat asielzoekers mogen werken hiermee in strijd is. (NRC)
………………………………………………..
Succes op top Dubai: miljoenen voor klimaatschadefonds.
Verschillende landen hebben miljoenen toegezegd aan een klimaatschadefonds voor ontwikkelingslanden, zo is bekend geworden op de klimaattop in Dubai.
De Verenigde Arabische Emiraten dragen $100 mln bij, de VS steken er $17,5 mln in. De Europese Unie zegt minstens €225 mln toe waarvan Duitsland €100 mln voor zijn rekening neemt. Daarmee boekt de conferentie een succes op zijn openingsdag. De afspraak over het klimaatschadefonds werd door de landen met een staande ovatie ontvangen. Na het applaus volgden al snel financiële toezeggingen van individuele landen. Zo draagt het VK £60 mln bij en Japan $10 mln.
Tijdens zijn openingsspeech zei de voorzitter van de top Sultan Al-Jaber, dat landen het deze klimaattop over fossiele brandstoffen moeten hebben. Hij is tevens ceo van staatsoliebedrijf Adnoc. De Emiraten hebben grote olie- en gasinkomsten. ‘Ik weet dat er landen zijn die het moeilijk vinden om dit thema te bespreken maar het is nodig’, zei hij. Milieugroepen zijn sceptisch. Voorafgaand aan de top lekten namelijk documenten uit waaruit blijkt dat de Verenigde Arabische Emiraten in de zijlijn van de klimaattop deals proberen te sluiten over de productie van olie en gas. (FD)
……………………………………………………..
Duidelijk signaal kleinere partijen: centrumrechtse coalitie PVV, VVD en NSC nu aan zet.
PVV, VVD en NSC hebben elkaar nog lang niet gevonden, maar vanuit de rest van de Tweede Kamer worden ze daar wel toe opgeroepen: vrijwel alle kleine partijen vinden dat deze drie aan zet zijn.
Pieter Omtzigt deed woensdag in zijn brief aan Plasterk nog de suggestie om de deur te openen voor een formatie waarbij alle partijen om de tafel gaan om over ‘de opgaven voor de komende jaren’ te praten, en daarbij dan per thema meerderheden te zoeken. Daar zien de kleinere partijen echter geen heil in.
Rob Jetten vindt het geen logische stap, de kiezer heeft een heel duidelijke koers aangegeven,
Henri Bontenbal ziet voor zichzelf geen rol weggelegd: ‘Wij zullen voorstellen op de inhoud beoordelen en de samenwerking zoeken met andere partijen.
Caroline van der Plas ziet een kabinetsdeelname wél zitten. Volgens haar is de verkiezingsuitslag een duidelijke oproep van de kiezer om een centrumrechtse regering te vormen. De BBB staat klaar om regeringsverantwoordelijkheid te nemen, om zo recht te doen aan de uitslag.
Omtzigt stuit op onbegrip van Van de Plas maar Lilian Marijnissen leek zijn voorstellen iets beter te verteren. Zo deelt ze de voorkeur van Omtzigt voor een losser regeerakkoord vooral omdat ze hoopt dat er in de nieuwe Tweede kamer meerderheden zijn ontstaan voor sociale maatregelen. Wel waarschuwt ze voor een kabinet dat het ‘niet zo nauw neemt met grondrechten of de spelregels voor een eerlijke overheid’. Dat is ook de vrees van Esther Ouwehand. Zij was de enige die Plasterk adviseerde om het initiatief aan GroenLinks-PvdA te geven, de op een na grootste fractie in de Tweede Kamer. Als de PVV het voortouw blijft houden, komt er in haar ogen geen regering ‘die de rechtsstaat respecteert en die ook minderheden gewoon beschermt’. (VK)
‘America First, maar mag Nederland op de tweede plaats?’ vroeg Arjen Lubach in 2017. Zes jaar later nemen we daar geen genoegen meer mee. Met de slogan ‘Nederlanders weer op 1’ werd de PVV de grootste partij.
Hoe zet je Nederland op één? Grenzen dicht, dijken omhoog, buitenlanders eruit en internationale samenwerking beëindigen, denkt Wilders. Maar dat is voor een klein, vergrijzend land met een open economie een doodlopende weg. Hoe krijgen we de Nederlander dan wel op de eerste plaats? Door precies het tegendeel te doen. Vecht voor een sterke en constructieve positie in de EU, zodat onze stem wordt gehoord. Zoek samenwerking met onze grootste handelspartners, puur uit economische eigenbelang. Versterk via handelsakkoorden met strategische partners ons buitenlandbeleid. Overtuig andere landen samen met Nederland een streng klimaatbeleid te voeren, om te voorkomen dat straks al ons geld naar dijkverhoging gaat. Blijf Oekraïne militair steunen zodat Poetin onze vrijheid niet kan bedreigen. Ja, het zijn allemaal open deuren. Maar in tijden als deze moeten die blijkbaar weer worden ingetrapt. (FD)
………………………………………………………………..
Rutte lijdt grootste relatieve nederlaag ooit, kiezers rekenen harder af met kabinetten.
Geen coalitie in Nederland heeft zo’n groot procentueel verlies geleden bij de 2e Kamerverkiezingen als Rutte IV. Het midden kabinet sluit daarmee aan bij de traditie dat doorstartregeringen altijd verliezen bij de volgende verkiezingen en in de trend dat coalities à¼berhaupt zwaar verliezen. Mede door de ruime halveringen van D66 en CDA hebben de coalitiepartijen van Rutte IV nog slechts 41 zetels. Na de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 en voordat Pieter Omtzigt zich afsplitste van het CDA waren dit er 78. Deze krimp van 47% overtreft het verlies van de coalitiepartijen uit Rutte II in 2017 toen vooral de PvdA decimeerde. Het grootste verlies in aantal zetels staat nog steeds op naam van het tweede kabinet-Kok dat na de Fortuynrevolte 43 van de 97 zetels verloor in 2002. Het is geen toeval dat drie vrij recente kabinetten tot de grootste verliezers behoren. Het is bijna regel in Nederland dat coalities bij de volgende verkiezingen zetels inleveren – sinds de Tweede Wereldoorlog wisten er slechts vijf dit te voorkomen – maar de laatste 30 jaar rekent de kiezer veel harder af met de zittende macht. Dit maakt het kabinet Rutte III, dat in 2021 twee zetels won tijdens de coronapandemieën nog meer opzichten bijzonder.
De coalitiepartijen VVD, D66 CDA en ChristenUnie wisten zich ook niet te onttrekken aan de gewoonte dat ‘doorstartkabinetten’ in Nederland hun portie verlies later geserveerd krijgen. Sinds 1945 telde Nederland 5 coalities met dezelfde samenstelling als de voorganger. Vier daarvan begonnen na een winst, maar allemaal moesten ze bij de volgende stembusgang alsnog prijsgeven. (VK)
………………………………………………………………
Inflatiecijfer in november toegenomen.
De inflatie is in november 1,6%. Daarmee is het dagelijks leven iets duurder ten opzichte van diezelfde maand vorig jaar. In oktober daalden de prijzen nog met 0,4% in vergelijking met een jaar eerder, aldus het CBS. Als de prijzen voor energie, die grote invloed hebben op inflatiecijfers niet worden meegerekend is de inflatie in november 4,1%. Het CBS publiceert deze cijfers aan de hand van een snelle raming. Op 12 december volgen de volledige inflatiecijfers (NRC)
………………………………………………………………………
Tuinders Westland bezorgd om plannen PVV.
+ Programma PVV vormt ‘een groot risico’ voor de glastuinbouw.
+ 80% van het personeel in de kassen komt uit het buitenland.
+ De sector heeft afgesproken in 2040 klimaatneutraal te zijn.
Er is een gebied waar alle pijn wordt gevoeld wanneer de PVV haar economische plannen weet uit te voeren: Het Westland. Het feit dat de PVV aan zet is bij de formatie vormt ‘een groot risico’ voor de sector zeg Thijs Jasperse, tuinbouwadviseur bij Florpartners en voormalig vice voorzitter bij tuinders coöperatie Door. ‘Hij is tegen Europa, tegen duurzaamheid. Wilders moet, los van zijn Islamstandpunten ook inleveren op andere punten als je de sector wilt behouden! Volgens de PVV moet ook de instroom van migranten fors omlaag, inclusief migranten die naar Nederland komen om te werken. Ook moet ‘de miljarden verslindende reductie van CO2’ stoppen. De klimaatwet, het klimaatakkoord en andere klimaatmaatregelen kunnen ‘direct door de shredder’, leest het verkiezingsprogramma. Maar juist die punten staan haaks op de belangen van het bedrijfsleven en in nog sterkere mate op die van de glastuinbouw. Ook in het Westland gingen de meeste stemmen naar de PVV maar de regio leunt juist sterk op arbeidsmigranten (!) In de glastuinbouw werken ruim 82.000 mensen met een piek van 113.000 mensen in het hoogseizoen. 80% daarvan komt uit het buitenland. ‘Dat zijn mensen die we niet kunnen missen’, zegt voorzitter Adri-Bom-Lemstra. Waar de sector in ieder geval ook niet bij gebaat is, is het op de lange baan schuiven van de energietransitie, zegt adviseur Jasperse. ‘Bij supermarkten in binnen- en buitenland neemt de vraag naar producten met een kleinere ecologische voetafdruk toe. Als de overheid daar niet het geld voor wil uittrekken, leg je het af als Nederlandse sector.’
Paprikateler Moors investeerde ‘een paar miljoen’ om van het gas af te kunnen en teelt nu voor driekwart op duurzame energie. ‘Ik weet niet precies wat de PVV gaat doen maar het maakt me wel zenuwachtig.’ En zonder arbeidsmigranten kunnen Moors en haar man in hun gezinsonderneming niet verder. ‘We werken met 30 Nederlanders en 40 arbeidsmigranten. Zonder hen kunnen we hier het licht uitdoen. ‘Je kunt wel zeggen dat je minder migranten wil, maar dat moet ook kàºnnen. Oogsten gaan zo verloren doordat je domweg te weinig mensen hebt’, aldus Moors.
De concurrentie op de arbeidsmarkt is fel. In Spanje, Portugal en Duitsland werken wel mensen uit Afrika in de teelt. ‘Wij zouden dat hier ook graag zien’, zegt ook Bom Lemstra, ‘want een krappe arbeidsmarkt betekent een slechtere concurrentiepositie voor ons.’ Toch stemde de Tweede Kamer vorig jaar tegen het voorstel om arbeidsmigranten van buiten de EU naar Nederland te halen, ook voor seizoenswerk! (FD)
…………………………………………………….
Eigenzinnige Plasterk mag een kabinet verkennen waar zijn eigen PvdA van zal gruwelen.
Ex-PvdA minister Ronald Plasterk heeft veel rechtse fans door zijn columns, waarin hij ten strijde trekt tegen ‘kakkineus links’. Nu mag hij verkennen of een rechts kabinet mogelijk is.
Zijn op rechts gevierde columns in De Telegraaf, waarin hij steevast het klimaat- en stikstofbeleid hekelt, maken hem nu voor Wilders acceptabel als verkenner.
Hij moet de Nederlandse formatie op gang brengen. Na de aftocht van PVV-senator Gom van Strien, na publicaties over mogelijke malversaties, heeft Wilders zijn oog laten vallen op Plasterk. De PvdA’er – Plasterk is 46 jaar lid – zal er zelf waarschijnlijk niet van hebben opgekeken. Onder een gebrek aan zelfvertrouwen ging hij nooit gebukt. Toen Plasterk in 2012 de interne lijsttrekkersverkiezing bij de PvdA verloor van Samsom, merkte hij op: ‘Mijn ego is te groot om gekwetst te kunnen worden.’
Wilders zal in Plasterks laatste Telegraaf column hebben gelezen dat volgens zijn nieuwe verkenner ‘de formatie niet enorm ingewikkeld is en niet heel lang hoeft te duren’. Volgens Plasterk, tegenwoordig ondernemer en buitengewoon hoogleraar aan de UvA is er geen alternatief voor een rechts kabinet met PVV, VVD, NSC en BBB. De VVD tekent een doodvonnis door in een links kabinet te stappen; als NSC afhaakt, is die partij, ‘de volgende keer verdwenen uit het politieke spectrum’, meen Plasterk, die vindt dat er recht moet worden gedaan aan de verkiezingsuitslag waarin rechts overtuigend won. Het is een analyse die Wilders zal aanspreken.
In Amsterdam woont hij niet ver van Martin Bosma, de rechterhand van Wilders, in wie Plasterk ‘een verdwaalde sociaaldemocraat’ herkent. Samen delen ze het gevoel dat linkse politici ‘kakkineus’ en ‘gemakzuchtig’ zijn geworden, maar Plasterk hekelt ‘het haat denken tegen de Islam’. Dat is on-Nederlands. Nu de PVV minder nadruk legt op die anti-islamagenda, is voor de dwarse Plasterk de weg vrij om namens Wilders te verkennen of er een kabinet mogelijk is waar in elk geval zijn eigen partij van zal gruwelen. (VK)
………………………………………………………….
Verwerk klimaatrisico in huizenprijs.
Nederland telt 900 wijken waar klimaatrisico’s een probleem kunnen vormen voor huiseigenaren stelt een ABN Amro-rapport.
Het valt eigenlijk nog wel mee met de gevolgen van de klimaatverandering voor de woningmarkt, stelt hoofdeconoom Sandra Phlippen van ABN Amro. ‘Bijna nergens komt een stapeling van alle klimaatrisico’s voor. Er klinkt de laatste tijd een toontje dat we in Nederland vechten tegen de ondergang maar op de meeste plaatsen spelen de problemen niet, of ze zijn behapbaar.’ Ze deed onderzoek naar waar in Nederland verzakkingen, overstromingsrisico’s en achterstallige verduurzaming tot grote ellende bij woningbezitters kunnen leiden. De bank kijkt al vijf jaar met grote interesse naar de effecten van klimaatverandering op de woningmarkt; zouden immers de kosten van klimaatadaptatie niet zo hoog kunnen worden dat bewoners hun hypotheek niet kunnen betalen en banken daardoor grote risico’s lopen? Phlippen concludeert dat zoiets als funderingsschade of een overstroming natuurlijk vreselijk zijn voor de mensen zelf maar dat het probleem als geheel zo beperkt is dat we het als bank gemakkelijk kunnen hebben. Hoe dan ook: alertheid is gewenst! In Nederland zijn 900 wijken waar de verduurzaming van de woning of fysieke klimaatrisico’s ‘mogelijk te veel gevraagd’ zijn voor de eigenaren. In 90 van deze wijken speelt een combinatie van 2 klimaatrisico’s ‘terwijl huishoudens kwetsbaar zijn’. En in 19 van deze 90 wijken is meer dan 70% van de woningen in particulier eigendom. Dat gaat dan vaak om laaggeprijsde woningen, met eigenaren die ook nog eens een relatief laag inkomen hebben. (NRC)
………………………………………………………………
Europese Unie stuk minder afhankelijk van Rusland.
Sinds de inval in Oekraïne wil de EU minder afhankelijk worden van Rusland. Er kwamen sancties en lidstaten voeren nu geen Russische olie en kolen meer in, uitzonderingen daargelaten. Daarnaast neemt de EU minder andere producten af. Niettemin is Europa voor sommige metalen en landbouwproducten nog deels afhankelijk van Rusland. Ten tijde van de inval in Oekraïne begin 2022 lag de inkoopwaarde van Russische producten met 20 mrd op maandbasis op recordhoogte, vooral vanwege de enorm gestegen prijzen voor olie en gas. Het kwam neer op bijna 10% van het Europese totaal.
In het derde kwartaal van 2023 hebben de EU-landen gezamenlijk driekwart minder geïmporteerd uit Rusland dan in hetzelfde kwartaal in 2021. Voor olie, waar grotendeels een boycot op zit, is dit 85% minder. Voor nikkel is de EU nog steeds afhankelijk van Rusland.
Net als strategische metalen vallen agrarische producten niet onder de sancties tegen Rusland. Zo importeerden EU-landen het afgelopen kwartaal veel meer aan tarwe dan in dezelfde periode in 2021. Van dierlijke en plantaardige oliën en vetten is juist minder ingevoerd. (FD)
………………………………………………………………..
Britse media: Saoedi-Arabië wil ontwikkelingslanden afhankelijk houden van olie en gas.
Saoedi-Arabië voert een uitgekiende en geheime strategie uit om de toekomstige vraag naar olie en gas in ontwikkelingslanden kunstmatig hoog te houden. Dat melden het Centre for Climate Reporting (CCR) en de Britse nieuwszender Channel 4 na zes maanden onderzoek.
Het onderzoek richt zich op het Oil Sustainability Program (OSP) dat officieel bedoeld is om de toegang tot energie in ontwikkelingslanden te verbeteren en verduurzaming te stimuleren.
Om de klimaatdoelen in zicht te houden moet de uitstoot van fossiele brandstoffen snel dalen – ook in ontwikkelingslanden. Die landen zouden de fase van economische ontwikkeling dankzij kolen, olie en gas moeten overslaan en meteen door moeten groeien naar een schone economie. Maar de Britse media schrijven dat Saoedi-Arabië die ontwikkeling frustreert. Undercoverjournalisten die zich voordeden als investeerders in de oliesector spraken met meerdere betrokken functionarissen waarbij ze vroegen of OSP was ontwikkeld om de vraag naar olie kunstmatig op te drijven in bepaalde belangrijke markten. Het antwoord was: ‘Ja, dat is een van de belangrijkste doelen die we proberen te bereiken’.
Bijvoorbeeld door:
+ De wegen van Afrika en Azië vol te krijgen met voertuigen die op diesel of benzine te rijden.
+ Tegelijkertijd lobbyt ze tegen subsidies voor elektrische auto’s.
+ Het oprichten van een luchtvaartmaatschappij om goedkope vluchten aan te bieden.
+ Ontwikkeling van supersonische vliegtuigen voor commercieel gebruik omdat die 3 keer zo veel uitstoten als gewone vliegtuigen.
+ Investering in drijvende elektriciteitscentrales die draaien op zwaar vervuilende stookolie of vloeibaar gas.
De Saoedische economie is zwaar afhankelijk van olie- en gasinkomsten maar in de afgelopen jaren heeft het land zich gepresenteerd als een land dat bij wil dragen aan de energietransitie. Ook onderschrijft het land de klimaatdoelen van Parijs.
Het CCR en Chanel 4 constateren dat de Saoediërs in werkelijkheid nog geen afscheid willen nemen van hun fossiele inkomstenbronnen. (VK)
………………………………………………………………..
Scholieren weten relatief weinig van democratie.
De kennis over democratie en burgerschap onder scholieren is de afgelopen zes jaar afgenomen blijkt uit grootschalig onderzoek.
Nederlandse scholieren weten minder over democratie en burgerschap dan leeftijdsgenoten in vergelijkbare landen. Dat blijkt uit een onderzoek dat in 24 landen is gedaan naar de kennis en opvattingen over deze onderwerpen onder leerlingen in de tweede klas van het voortgezet onderwijs.
Programmaleider Anne Bert Dijkstra van de UvA: Het meest interessant en relevant is de vergelijking met vier landen die veel op ons lijken. Dan heb je het over Denemarken, Zweden, Noorwegen en Noordrijn-Westfalen – Duitsland doet mee op deelstaatniveau. Deze landen lijken het meest op ons als je kijkt naar sociale, culturele en economische kenmerken. Vergeleken met leerlingen daar is de kennis van Nederlandse scholieren over burgerschap en de democratische rechtsstaat ‘beduidend lager’. ‘We hebben Nederland ook vergeleken met het internationaal gemiddelde van alle 24 onderzochte landen’, zegt Dijkstra. ‘In dat opzicht wijkt Nederland niet heel erg af.’ Het is goed te onderstrepen dat de uitkomsten geen verbetering laten zien sinds de vorige meting in 2016. Sterker nog, zegt Dijkstra, het kennisniveau is in zes jaar tijd verder afgenomen! Demissionair minister Paul noemt het onderzoek waardevol. ‘Het laat zien waar we staan en wat beter moet. Daar werken we aan.’ Ze verwijst naar de nieuwe burgerschapswet uit 2021 en naar het expertisepunt Burgerschap dat is opgericht om scholen op weg te helpen. (NRC)
…………………………………………………………
In bijna alle sectoren neemt het aantal vakbondsleden af.
Vanwege de torenhoge inflatie stellen vakbonden flinke looneisen. De vraag is hoe goed bonden werknemers vertegenwoordigen, want hun ledenaantal nam de afgelopen decennia steeds verder af. Nog maar 16% van alle werknemers is vakbondslid. Alleen in de automatisering en de financiële sector nam de afgelopen jaren de organisatiegraad toe. Bij de overheid en semioverheid (onderwijs en zorg) is de organisatiegraad het hoogst, vooral bij politie en brandweer, waar tweederde lid is van een vakbond. Ook in andere sectoren met zwaar of gevaarlijk werk, zoals de bouw is het aandeel vakbondsleden hoog.
Rond de eeuwwisseling lag het aantal vakbondsleden in Nederland op recordhoogte, met bijna 2 miljoen. Daarna zette het verval in. Vandaag de dag zijn ruim 1,4 miljoen mensen aangesloten bij een vakbond, van wie bijna 900.000 bij de FNV.
De meeste vakbondsleden zijn oudere werknemers en ruim een vijfde van alle leden is van de pensioengerechtigde leeftijd. Onder jongere werknemers is de organisatiegraad met zo’n 10% laag. De laatste jaren is wel het aandeel vrouwen gegroeid, tot bijna 40%. (FD)
………………………………………………………
Veranderde tijden nopen Brussel banden met Turkije aan te halen:
‘Er is meer dat ons bindt dan verdeelt’.
De Europese Commissie wil de banden met Turkije aanhalen nu de veiligheid van de EU in het gedrang komt door de gewelddadige conflicten in Oekraïne en het Midden-Oosten. In ruil voor meer handel en een snellere visumverlening eist Brussel dat Ankara de Europese sancties tegen Rusland respecteert.
EU-buitenlandchef Borrell en EU-commissaris Và¡rhelyi sprak woensdag bij de presentatie van hun plannen over een ‘gefaseerde, proportionele en omkeerbare’ aanpak. Ze willen voorkomen dat toezeggingen van de EU worden gekaapt door onvoorspelbaar en autoritair gedrag van Erdogan. De relatie tussen Turkije en de EU verslechterde nadat Erdogan na de mislukte staatsgreep in 2016 de democratie in zijn land steeds meer ging ondermijnen. Onderhandelingen over het EU-lidmaatschap belandden in de ijskast, ook werden de gesprekken over meer handel en visumvrij reizen naar Europa voor Turkije stil gelegd. Wel bleef de EU miljarden euro’s aan vluchtelingenorganisaties in Turkije overmaken om te voorkomen dat vluchtelingen naar de EU zouden doorreizen.
De nieuwe geopolitieke situatie vraagt om een herziening van de ijzige verhouding tussen de EU en Turkije. De Commissie wil de gesprekken tussen Brussel en Ankara op hoog politiek niveau hervatten om de handel te bevorderen. Brussel wil de bestaande douane-unie (afspraken over tarieven quota en standaarden) moderniseren, in feite het oppakken van een belofte uit 2016 Turkije is de op zes na grootste handelspartner van de EU, andersom is de EU de grootste handelspartner van Turkije.
Het is onzeker of de lidstaten de voorstellen zullen overnemen. Er is weinig animo om miljarden extra te betalen voor de opvang van migranten. Ook het recente gedraal van Ankara bij de verzoeken tot NAVO-lidmaatschap van Finland en Zweden viel niet in goede aarde. Daarnaast is daar het conflict tussen Grieken en Cyprus enerzijds en Turkije anderzijds over het door Turkije bezette noordelijke deel van Cyprus. Ook verdenken de EU-landen Turkije ervan de sancties tegen Rusland te ondermijnen door de handel met Moskou in voor de oorlog belangrijke goederen toe te staan. Borrel en Và¡rhely onderschrijven de zorgen maar wijzen er ook op dat Turkije een belangrijke NAVO-partner is. Ook kon Oekraïne graan blijven exporteren na bemiddeling van Erdogan in Moskou. Er is meer dat ons bindt dan ons verdeelt, zei Và¡rhely. (VK)
………………………………………………………….
Werkbeperking asielzoekers weg.
Asielzoekers toestaan hooguit 24 weken per jaar te werken is onnodig beperkend, oordeelt de Raad van State. De eis is bovendien in strijd met het Europees recht. De uitslag is niet alleen goed nieuws voor asielzoekers ook werkgevers en uitzendbureaus zijn er blij mee.
Asielzoekers mogen voortaan langer dan 24 weken per jaar werken in Nederland. Dat oordeel heeft de Raad van State woensdag uitgebracht. Volgens de Raad verhindert de eis van 24 weken ‘effectieve toegang’ voor asielzoekers tot de arbeidsmarkt. Bij het verstrekken van werkvergunningen mag het UWV die eis daarom niet langer hanteren.
Ook is de beperking in strijd met het Europees recht, vindt de Raad van State. De Europese opvang richtlijn verplicht elke EU-staat asielzoekers effectieve toegang te bieden tot de arbeidsmarkt. Doel ervan is de zelfstandigheid te bevorderen. De Raad oordeelt dat de beperking van het aantal weken dat asielzoekers mogen werken hiermee in strijd is. (NRC)
………………………………………………..
Succes op top Dubai: miljoenen voor klimaatschadefonds.
Verschillende landen hebben miljoenen toegezegd aan een klimaatschadefonds voor ontwikkelingslanden, zo is bekend geworden op de klimaattop in Dubai.
De Verenigde Arabische Emiraten dragen $100 mln bij, de VS steken er $17,5 mln in. De Europese Unie zegt minstens €225 mln toe waarvan Duitsland €100 mln voor zijn rekening neemt. Daarmee boekt de conferentie een succes op zijn openingsdag. De afspraak over het klimaatschadefonds werd door de landen met een staande ovatie ontvangen. Na het applaus volgden al snel financiële toezeggingen van individuele landen. Zo draagt het VK £60 mln bij en Japan $10 mln.
Tijdens zijn openingsspeech zei de voorzitter van de top Sultan Al-Jaber, dat landen het deze klimaattop over fossiele brandstoffen moeten hebben. Hij is tevens ceo van staatsoliebedrijf Adnoc. De Emiraten hebben grote olie- en gasinkomsten. ‘Ik weet dat er landen zijn die het moeilijk vinden om dit thema te bespreken maar het is nodig’, zei hij. Milieugroepen zijn sceptisch. Voorafgaand aan de top lekten namelijk documenten uit waaruit blijkt dat de Verenigde Arabische Emiraten in de zijlijn van de klimaattop deals proberen te sluiten over de productie van olie en gas. (FD)
……………………………………………………..
Duidelijk signaal kleinere partijen: centrumrechtse coalitie PVV, VVD en NSC nu aan zet.
PVV, VVD en NSC hebben elkaar nog lang niet gevonden, maar vanuit de rest van de Tweede Kamer worden ze daar wel toe opgeroepen: vrijwel alle kleine partijen vinden dat deze drie aan zet zijn.
Pieter Omtzigt deed woensdag in zijn brief aan Plasterk nog de suggestie om de deur te openen voor een formatie waarbij alle partijen om de tafel gaan om over ‘de opgaven voor de komende jaren’ te praten, en daarbij dan per thema meerderheden te zoeken. Daar zien de kleinere partijen echter geen heil in.
Rob Jetten vindt het geen logische stap, de kiezer heeft een heel duidelijke koers aangegeven,
Henri Bontenbal ziet voor zichzelf geen rol weggelegd: ‘Wij zullen voorstellen op de inhoud beoordelen en de samenwerking zoeken met andere partijen.
Caroline van der Plas ziet een kabinetsdeelname wél zitten. Volgens haar is de verkiezingsuitslag een duidelijke oproep van de kiezer om een centrumrechtse regering te vormen. De BBB staat klaar om regeringsverantwoordelijkheid te nemen, om zo recht te doen aan de uitslag.
Omtzigt stuit op onbegrip van Van de Plas maar Lilian Marijnissen leek zijn voorstellen iets beter te verteren. Zo deelt ze de voorkeur van Omtzigt voor een losser regeerakkoord vooral omdat ze hoopt dat er in de nieuwe Tweede kamer meerderheden zijn ontstaan voor sociale maatregelen. Wel waarschuwt ze voor een kabinet dat het ‘niet zo nauw neemt met grondrechten of de spelregels voor een eerlijke overheid’. Dat is ook de vrees van Esther Ouwehand. Zij was de enige die Plasterk adviseerde om het initiatief aan GroenLinks-PvdA te geven, de op een na grootste fractie in de Tweede Kamer. Als de PVV het voortouw blijft houden, komt er in haar ogen geen regering ‘die de rechtsstaat respecteert en die ook minderheden gewoon beschermt’. (VK)
